Parece que detrás da pandemia do coronavirus hai unha perda de biodiversidade en moitas zonas do mundo. Os ecosistemas enteiros desaparecen para dar cabida aos cultivos e ás empresas que necesita o sistema capitalista. Ao non existir diversidade vexetal e animal, as enfermidades que afectan á fauna silvestre facilitan o salto a outros animais e de aí á especie humana principal do planeta. Tamén contribúe ao aumento do tamaño das explotacións gandeiras, as altas densidades gandeiras destas explotacións e os usos industriais da súa saúde, impregnados de antibióticos e outros produtos químicos.

Ademais, esta facilidade de paso das enfermidades cara aos seres humanos viuse reforzada por outra característica da nosa civilización: a hipermovilidad. A globalización permitiu que a enfermidade ocupe todo o planeta nunhas poucas semanas grazas á potencia dos combustibles fósiles que desprazan o transporte de persoas e mercadorías a longas distancias en avións e barcos. Creamos unha sociedade tan interconectada e interdependente que calquera pequeno problema, en calquera dos seus puntos, transmítese aos demais e se amplifica rapidamente.

Todos eles son síntomas dunha serie de crise encadeada que a humanidade está a vivir na actualidade. Son o reflexo dun sistema que foi aumentando o nivel de explotación da natureza e das persoas. Un sistema capitalista, baseado na extracción sen freo dos recursos naturais, que necesita un crecemento continuo (imposible nun planeta limitado) e que está a chegar aos límites dos recursos extraíbles e dos sumidoiros dos residuos xerados.

Así, por unha banda, debemos facer fronte ao esgotamento dos combustibles fósiles, que supoñen cerca do 80% da enerxía que consumimos hoxe en día. Neste momento, a extracción dificilmente poderá incrementarse, xa que é necesaria para manter o "crecemento" deste sistema capitalista.

Ademais, o desenvolvemento das enerxías renovables non está a ser o esperado debido en gran medida ás limitacións que soportan. Trátase de instalacións que ocupan parte dos fluxos enerxéticos da natureza e que deben consumirse practicamente no momento da súa captación, sendo difícil o seu almacenamento. É a enerxía que se produce sobre todo en forma de electricidade e que representa aproximadamente o 20% da enerxía que consumimos hoxe en día. E o almacenamento de electricidade non é moi rendible e difícil: o sistema principal serían as baterías, pero hai outros sistemas de aire comprimido que utilizan hidróxeno. Por último, hai que sinalar que as enerxías renovables non se producen de forma continua, senón que son estacionarias, o que aumenta aínda máis a necesidade de almacenamento.

O problema do esgotamento dos recursos non termina coa enerxía, senón que se esgotan outras moitas materias primas e minerais: o fósforo necesario para os abonos químicos, o cobre necesario para transmitir electricidade, todos os metais agrupados baixo o nome de terras raras, que se utilizan amplamente na informática e nas novas enerxías renovables.

A isto hai que engadir o esgotamento que sofren os almacéns onde almacenamos os produtos de refugallo que xeramos no consumo de todo o anterior. O principal exemplo é o Cambio Climático, producido polo incremento de CO2 e outros gases de efecto invernadoiro que emitimos á atmosfera como elementos residuais da combustión de combustibles fósiles, así como noutros procesos xerados polo noso consumismo. Pero hai máis, son vertedoiros de todo tipo de residuos urbanos ou industriais, incineradoras que queiman estes residuos, que xeran compostos canceríxenos e outros contaminantes do aire, ou residuos sólidos como cinzas e escorias que necesitan vertedoiros de residuos perigosos.

Todos estes problemas aos que nos enfrontamos teñen unha orixe común, nosa depredación sobre a natureza e as persoas. E a única solución é cambiar de sistema. As solucións tecnolóxicas non son capaces de facer fronte a todo isto, debido ás limitacións que impón a física. As leis da termodinámica indican que "non se pode saír de onde non está": a enerxía só pódese transformar e sempre o fai para unha menor dispoñibilidade, sempre hai perdas, e as materias primas non se poden volver utilizar nas mesmas condicións se non se trata dun gran consumo de enerxía para reciclar.

Desta forma, só as solucións baseadas nos cambios sociais serán realmente efectivas. Solucións para reducir o consumo total de materias primas e enerxía e tentar pechar os ciclos de aproveitamento. E a redución do consumo e a simplificación do sistema social producirase "si ou si". É imprescindible porque os recursos mencionados están cada vez máis esgotados.

Nesta situación poderíase dicir que hai dous escenarios de futuro que podemos expresar de forma simplificada: que a redución do consumo afecte por igual a todos ou só a unha parte da poboación. Este último suporía un retroceso na expropiación social, un proceso que, unha vez máis, só beneficiaría ás clases privilexiadas dos países enriquecidos e que implicaría réximes de tipo ditatorial pero supostamente protexidos nas fronteiras planetarias. O eco-axismo.

Con todo, cremos que se pode conseguir que o proceso de redución do consumo sexa equitativo para toda a sociedade. Conseguir unha vida axeitada para a humanidade e o planeta, tanto nos nosos países enriquecidos como nos empobrecidos. A esta alternativa chamámola Descrecimiento. E cremos que temos que facer todo o posible para que ese sexa o camiño da humanidade.

O noso mundo vai cara a unha situación na que a menor enerxía reducirá o comercio global e o turismo, o que obrigará a recolocar as actividades produtivas. A produción irase simplificando gradualmente, utilizando menos enerxía e menos recursos tecnolóxicos. Así mesmo, gran parte do traballo deberá estar baseado en recursos locais e dirixido ao sector primario (agricultura, gandaría, silvicultura, pesca...) para cubrir as necesidades esenciais da poboación. E o mantemento básico da infraestrutura de enerxías renovables, a rehabilitación de edificios, a xestión de residuos, a pequena industria local e a restauración ecolóxica tamén serán imprescindibles.

Todos estes procesos obrigarán a un cambio radical do tecido produtivo e a unha nova estrutura. Esta estrutura será positiva para o persoal se conseguimos que o Descrecimiento sexa planificado, distribuído e equitativo. Reducir ao máximo a lei para alcanzar o máximo rendemento privado. Repartir o traballo entre toda a poboación, independentemente do xénero e das clases sociais, tanto os labores de produción, como as de reprodución, produción de bens de consumo e coidado de nenos e da terceira idade.

Por iso, é necesario empezar a mostrar as posibilidades deste novo mundo que nos vén encima para ampliar as súas dificultades e posibilidades. Que fermosa pode ser unha sociedade máis simple, máis local e con máis relacións sociais. E tamén o reto que supón facer necesaria unha sociedade hiperconsumista actual a unha sociedade humilde.