Tras a medalla de prata de Maialen Chourraut nos Xogos Olímpicos de Tokio, ouvimos por boca da portavoz do Goberno Vasco que no río Oria (en Usurbil, nas proximidades da central de Orbeldi) está moi adiantada a idea de facer unha canle de augas rápidas.

Para empezar, felicidades a Maialen, que non é unha gloriosa fazaña. A consecuencia deste suceso, con todo, é inquietante. Porque non é normal, nin moito menos, que as medallas olímpicas sexan a escusa para construír unha canle artificial que impacte no río Oria. Panem et circenses (pan e espectáculo de circo), convertido en modelo de autoridade.

A idea da canle artificial non parece ser nova. O ex presidente da Federación Vasca de Piragüismo aclarou nun artigo de prensa titulado Aquel proxecto en Oxinbiribil que o proxecto, aprobado polo Concello de Irun e rexeitado polo Departamento de Medio Ambiente do Goberno Vasco, foi procesado e condenado polo Tribunal Constitucional, ao considerar que o artigo prevía destinar 500.000 persoas máis ao espazo natural protexido de Oxinbiribil. O que é unha presión humana excesiva para o oxinbirro, é aceptable para unha Orbela con solos de alto valor agroecológico?

Para a construción da nova canle, ademais da demolición dos residuos da central e a nova canle de 195 metros de lonxitude, o plan é a construción dun pavillón que permita a urbanización da marxe do río mantendo a presa. Aínda por riba, prevese tamén unha ocupación de 12.000 l/s do río Oria.

O proxecto necesita a aprobación das distintas administracións. En primeiro lugar, a do Concello, xa que a licenza de actividade está nas súas mans. O Alcalde explicou que o Concello aprobou inicialmente o Plan Especial, a pesar de que no “Plan de Acción para a Paisaxe do río Oria” do ano 2016 proponse a restauración da contorna de Orbeldi (para o que sería necesario demoler a presa). Tamén o Consello da COTPV do Goberno Vasco ha emitido un informe favorable, condicionado á adecuación do proxecto e, o que merece atención: A Deputación Foral debe declarar o proxecto de “interese xeral”.

Nos últimos anos, a calidade das augas dos nosos ríos e arroios mellorou considerablemente, pero, con todo, existen grandes zonas de arroios canalizados, e asociadas a eles, presas e outras estruturas que dificultan e prexudican a mobilidade dos habitantes dos ríos e arroios. Segundo a Deputación, aproximadamente 750 obstáculos atópanse nos ríos de Gipuzkoa, a maioría deles sen función e sen uso na actualidade. Por iso, recentemente presentou o Plan Director de Permeabilización de Barreiras Fluviais de Gipuzkoa (2020-2035), cun orzamento de 8,5 millóns de euros. Como casa este plan coa nova canle de correntes que se quere facer en Orbeldi?

Doutra banda, as inundacións de Alemaña e o centro de Europa mostráronnos recentemente os riscos ambientais que provocan as urbanizacións de ríos e arroios. Periodicamente os arroios ocupan o seu lugar e canto máis urbanizados están as canles, maiores son os danos causados.

Pois ben, a pregunta é: que ten interese xeral en Orbeldi (río Oria), conservacións naturais ou canles de correntes? A unha non é accesoria nin compatible coa outra.

Si cremos que o clima está nunha situación de emerxencia, sendo testemuñas da perda de biodiversidade que chegou até o punto de condicionar a nosa saúde, ante os usos privados do medio natural, a conservación e/ou recuperación da biodiversidade debe ser unha prioridade. Que é non só un proxecto de interese xeral, senón tamén un obxectivo de interese xeral.

Utilicemos a tecnoloxía en zonas xa urbanizadas. As influencias dos espectáculos deportivos desaparecen como espumas, mentres que as destas obras teñen graves consecuencias durante moito tempo. O espectáculo non ocultará a realidade (perda intolerable da biodiversidade).