O asasinato de Joxe Arregi ou os días que marcaron unha década
- Unha crónica en estilo literario. Ou unha novela sen ficción. Non é fácil clasificar a nova obra de Xabier Mendiguren, pero el explica que “non é historia, non é ensaio nin é traballo xornalístico”. Seguindo a liña de Rodolfo Walsh e Truman Capote, creou unha novela de non ficción para falar do asasinato do zizurkildarra Joxe Arregi.
A historia desenvólvese entre o 6 e o 16 de febreiro de 1981. Durante este tempo, a Garda Civil detivo, torturó e asasinou a Arregi e uns mozos rescataron o seu corpo. Para Mendiguren, moitos dos que viviron a época están a mirar cara atrás á transición política de 1975, “máis que desde a nostalxia”, porque hai algo que contar.
E ese mes do ano non digamos: ETA(m) secuestra e asasinou ao antigo enxeñeiro xefe da central nuclear de Lemoiz; Karlos Garaikoetxea deu a benvida aos reis de España na Casa de Xuntas de Gernika e no acto os representantes da HB cantaron Eusko Gudariak; o 23 de febreiro Tejero tentou o golpe de estado en Madrid; e a finais de mes ETA (pm) deu o golpe definitivo.
Esquema do conflito político
Mendiguren explica que naquela época xurdiu un “esquema político-sicológico” que durou até 1989-1992. Explica que neste “esquema” o “mundo da HB” cría que a vitoria era posible: que habería que sufrir, que habería que facer cousas “feas e duras”, pero que xurdiu unha “cultura de resistencia” que permitise a vitoria. Pola contra, a contorna de ETA (pm), convencido da imposibilidade de derrotar ao Estado, daría por boa a democracia, profundando aínda máis neste camiño. Todos estes acontecementos daquel mes reforzaron posicións, e quizais aí estea a importancia de contar o terrible suceso Arregi.
Ao decatarse de que o corpo de Arregi estaba enterrado, varios mozos sacáronlle do solo e fotografáronlle para coñecer ocorrer. Entre estes mozos atopábanse Juan Kruz Unzurrunzaga e Bixente Ameztoi. Pois a novela mestura as vidas de Arregi, Unzurrunzaga e Ameztoi para dar unha foto da época. O falecido Arregi e os que “resucitaron”.
A obra ten, pois, un gran simbolismo relixioso. Non en balde, o subtítulo da novela é a paixón, a herdanza e a resurrección de Joxe Arregi. E portada Cristo morto de Andrea Mantegna.
As palabras de Joxe Arregi foron “Foi moi duro”, cando tres presos políticos preguntáronlle que lle fixeron. Tras anos sen recoñecemento institucional. Estas palabras quedaron “cravadas” nunha xeración. Esta xeración está agora mirando cara atrás, e as que non se podían contar no momento do rescate, ou as que se esqueceron aínda contadas. Desgraciadamente, a tortura continuou durante anos “aplicándoa de forma sistemática”.
Tafallan, nekazal giroko etxe batean sortu zen 1951. urtean. “Neolitikoan bezala bizi ginen, animaliez eta soroez inguratuta”. Nerabe zelarik, 'Luzuriaga’ lantegian hasi zen lanean. Bertan, hogei urtez aritu zen. Lantegian ekintzaile sindikala izan zen;... [+]
Eraispenaren aldeko elkarteek manifestazioa antolatu dute larunbatean Iruñean. Irrintzi Plazan manifestazioaren deitzailea den Koldo Amatriarekin hitz egin dugu.
