Estudou pedagoxía e logo mergullouse no mundo do ensino e a investigación.

Si, traballei antes cos adultos, tamén na escola. Máis adiante a vida achegoume á Educación Infantil e ao mundo da investigación, xunto coa maternidade.

Estudaches o xogo na tese.

Si, no desenvolvemento do neno ten moita importancia o xogo, sabemos moito sobre o xogo, todos somos practicados, e ao mesmo tempo, o que todos sabemos é diferente, non xogamos igual, e deime conta de que realmente sabemos pouco sobre o que o xogo achega ao desenvolvemento do neno. E quixen dedicar a investigación a coñecer mellor os procesos do neno, pensando que o que lle ofrecemos pode ser máis axeitado e co obxectivo de buscar un desenvolvemento máis saudable.

Di que no desenvolvemento dos nenos o xogo xoga un papel importante.

Si, e non só nos nenos. Os etólogos e biólogos tamén investigaron este tema, e nos animais tamén se aprecia que na idade de crío o xogo é unha conduta espontánea que permite desenvolver as habilidades que o neno necesita na idade adulta. No xogo dos cachorros vese a loita e a fuxida, por exemplo, as capacidades que logo necesitará. Algo similar ocorre cos nenos: si fixámonos no xogo, veremos reflectido o mundo dos adultos e simularemos as formas de facelo.

A través do xogo, o neno irá desenvolvendo a súa capacidade de relación, a súa dimensión motora, así como a súa dimensión cognitiva e afectiva, cun intenso pracer, comunicación e movemento corporal.

Vostede puxo o foco en Educación Infantil. Por que en Infantil?

É certo que o neno non deixa de xogar ao seis anos. Pero a nivel escolar a maior parte dos espazos, tempos e materiais de xogo ofértanse en Educación Infantil. Aí viamos un baleiro desde o centro de investigación Hazitegi, e para que esa oferta das escolas puidese adaptarse mellor ao neno, considerabamos necesario investigar o propio xogo. Analizando o xogo dos nenos pódese ver como é ese xogo, que necesita o neno e como se pode mellorar a oferta.

O teu obxectivo foi investigar a presenza, características, carencias... do xogo na escola. Por onde empezaches?

A investigación expúxose desde a paradigma interpretativo, optouse pola metodoloxía cualitativa e, como método, realizouse un estudo de caso. Elixiuse unha escola pública vasca de dúas liñas e observouse o xogo de todos os nenos e nenas de Educación Infantil da localidade, recollendo coa videocámara todos os espazos da aula. Doutra banda, tamén se levaron a cabo conversacións semi-estruturadas para recoller a voz do profesorado. A través da observación do xogo infantil e do contraste coas voces do profesorado puidéronse ver as diferentes características do xogo: que espazo utilizan, que materiais, que relacións establécense, que presenza ten o movemento, que variedades ten en función do xénero, como cambia a idade...

Has visto que o xogo varía segundo o contexto.

Iso é. O xogo varía segundo o contexto que se lle ofreza. Neste sentido é como un copo de neve: como a temperatura ou a presión nunca son iguais, os copos de neve tamén salguen diferentes. Algo parecido ocorre co xogo: nunca é o mesmo espazo, o mesmo momento ou o mesmo neno, cada día atópase cunha realidade diferente ao chegar ao colexio, xogan todos os días e o xogo é sempre diferente.

O xogo está directamente condicionado polo contexto e moitas veces, de forma inconsciente, interrompe ou entorpece o xogo. Coidando o contexto, a calidade do xogo mellora.

Cal sería o contexto ideal?

O ideal non existe, o real é o que vale e o que debemos fixarnos cada día. Habería que prestar atención aos espazos e materiais. Até aí chegamos con facilidade. Pero tamén hai que prestar atención nos tempos, e isto adoita ser máis difícil: canto tempo necesita o neno? Si déixaselle pouco, non salgue un xogo complexo, ou si cortámolo de forma involuntaria ocorre o mesmo. O xogo é un fenómeno moi delicado neste sentido, córtase facilmente. Basta con meter na aula a outro profesor ou acender o computador ou que algún neno acuda ao porco para cortar o xogo dos demais.

Dentro do contexto enténdese tamén o contexto relacional: as relacións que se ofrecen. Que espazo ocupará o profesor? A quen ou a que dedicará a súa mirada? Que vai ter entre mans? Que tipo de mensaxes vai enviar? Que van facer os outros nenos? Só haberá nenos da mesma idade? De idades diferentes? Todo iso condicionará o xogo que se crea na aula.

Para que o xogo sexa rico ou complexo, o neno debe ter relacións seguras, liberdade, materiais variados e abertos (non xoguetes pechos que propoñan un tema determinado), tempo e posibilidade de moverse tranquilamente.

É necesario elaborar protocolos para traballar a área de xogos nos centros escolares?

Os centros están en diferentes puntos. Ao xogo en xeral recoñéceselle verbalmente importancia, pero logo téndese a priorizar outros aspectos á hora de observar e intervir. Adoita haber dificultades para a súa correcta observación. Un maior coñecemento do proceso natural do xogo pode axudar a ofrecer o espazo que se merece na escola.

Tiveches a oportunidade de compartir os resultados cos participantes? Que din?

Si. O estudo permitiu tomar conciencia dos diferentes aspectos e identificar algunhas melloras. Eu quedeime moi agradecido pola xenerosidade mostrada, por entrar até a cociña coa cámara e por ofrecerme información moi útil.

Que retos tes entre mans?

O principal reto é trasladar ao profesorado aprender en torno ao xogo con esta investigación para que o contexto escolar sexa máis saudable. Para iso ofreceuse algunha charla a profesores e pais. Desde Huhezi tratamos de desenvolver unha mirada fina sobre o xogo aos alumnos que están a estudar o grao en Educación Infantil. Doutra banda, teño un gran reto a nivel de divulgación e publicación.

Participou na Tese Chilena. Cal foi a experiencia?

Resumir a tese non foi fácil. Tiven que facer unha selección e tiven a sensación de que as ideas importantes quedaban fóra. Por outra banda, coñecín as teses doutros investigadores e pareceume unha experiencia moi enriquecedora.