Dun estado a outro, dun sistema económico e político a outro, dentro da nación e a etnia das minorías, os problemas toman formas diferentes. O mesmo problema nacional non é o mesmo en Iugoslavia, Francia ou España.

Cando temos unha organización estatal e máis dunha nación dentro dela, diferentes entre si, cal pode ser o mellor comportamento: liberar, por tanto, que cada nación leve a cabo a súa propia institución estatal? Seguir xuntos no mesmo estado como federación ou confederación?

Talvez por iso sexa necesario comunicar claramente os obxectivos concretos e dar a coñecer ben os mesmos a todos. Sobre a autodeterminación das nacións, en canto enténdese o dereito á liberdade como Estado das asociacións nacionais estranxeiras, enténdese a creación de Estados nacionais soberanos. E sabendo que no Estado español vivimos no seo da falta de democracia, hai que medir ben os pasos a dar.

A esquerda abertzale vasca, –ou Antonio Gramsci, como diría o escritor italiano “a esquerda abertzale histórica”–, demostrou nestes últimos corenta anos que sabe pelexar, e agora tamén ten que ser un mestre en facer política.

Na inmensa “democracia” política de cincuenta anos, a autoridade das funcións públicas foi e é un privilexio dunha vella casta.

Á sociedade fíxoselle crer que a xestión pública, ademais dunha formación específica, necesita moita experiencia, persoas fortes e fiables, como elas, hai tempo que vin moitas corrupcións.

Trátase de crear novos tempos e estámonos adaptando a eles. Até o momento, a sociedade vasca, queira ou non, tivo nas últimas décadas unha referencia clara e segura: E. Unha autoridade difícil, pero tamén firme. Non se podía controlar, pero era unha autoridade absoluta. O que se podía recoñecer plenamente como autoridade e podía identificarse plenamente con ela, aínda que non pertencese…

Agora? É bastante sinxelo seguir aos líderes. Ver que son e que andan, e a que velocidade si ou non, aínda que compiten, non chegaron a ser a referencia clara que a xente necesitaba e que teñen. Quizá a sociedade equivócase e pídelles o imposible. Ou necesitan a outra persoa para empuxala até arriba.

É verdade que son tempos distintos, pero tamén hoxe o mandatario necesita as mesmas dotes de sempre, sinceras, claras e precisas.

É certo que o inimigo –o Estado español– ha posto moitas veces a maior parte dos mobles da nosa cociña patas para arriba e non foi fácil organizar un prato rico. A verdade, vale, pero eu creo que o Partido que forma a Esquerda Abertzale, que estaba encerrado na cámara “antes”, ten que levar á luz a “fusión” que se deu coas novas forzas, que, desgraciadamente, non se entendeu ben.

É certo que a situación cambiou moito, pero desde sempre a liberdade só conséguese mediante longas e duras pelexas. Por tanto, dunha ou outra maneira, é unha revolución e cando se consegue é unha festa. Logo, –non sei cando–, pero cando pasan os días festivos, os sentimentos nacionais empezan a amornarse. Perfectamente normal. Os novos problemas non tardarán en aparecer, e as cousas que antes tiñan tanta importancia, como as linguas nacionais, dáselles menos importancia.

Ese atolondramiento non é só cuestión dos políticos, pero é verdade e por iso, é mellor que as contas saian a tempo. Porque é verdade que no pobo oprimido non hai demasiadas oportunidades para recuperar o perdido pola lingua nacional. Hoxe mesmo, o castelán está a pisar o eúscaro. Por iso escoitamos que hai que ser tolerante con quen non saben máis que a linguaxe do opresor. Que non hai que pedir demasiado. Pero quizá o feito de ter máis oportunidades pode significar menos entusiasmo. E porque din que o queren, que non poden, que é difícil, que non é tan importante…

Si antes dicía que o coñecemento da luz e do obxectivo concreto é indispensable, agora, profundando máis nel, volverei mirar ao Estado.

É imprescindible coñecer e entender o que pensa a sociedade civil. A sociedade civil non é unha unidade hermética, está clasificada en mil formas, grupos e niveis sociais.

A experiencia demostra que o entendemento, o traballo e a forza do colectivo que vive baixo a sigla son necesarios, inseridos directamente. Desta forma, cun traballo sólido pódese conseguir o apoio e o impulso da sociedade, o que permite a asunción da autoridade política.

Segundo os obxectivos, a creación dun Estado require teoría, teorías, intelixencia e enxeño.

A razón é clara; si a cultura abre horizontes, abre saberes, coñecementos, camiños.