Cando os aliados gañaron na Segunda Guerra Mundial, subliñaron a necesidade de dar un castigo público e exemplar aos nazis. Para iso organizaron un xuízo internacional no que catro xuíces castigaron aos dirixentes nazi. Aquel xuízo foi sen precedentes. Entre outras cousas, porque era un reto lingüístico, xa que no xuízo utilizáronse catro linguas e tiveron que crear un complexo sistema de tradución. O lugar do xuízo non foi elixido por casualidade. Nurenberg era unha cidade amante dos nazis e tiña un gran sabor simbólico. Alí celebrábanse os congresos e demostracións públicas de forza do partido nazi na gran chaira de Zeppelin. Naquela cidade tamén se aprobaron leis racistas discriminatorias. Pois para que o xuízo fose máis humillante, decidiron celebralo no palacio de xustiza de Nurenberg, converténdose a súa antiga fortaleza en lugar antifascista de castigo.

Desgraciadamente no noso país non houbo Nurenberg, e quizais por iso volveuse a abrir o debate sobre o Monumento ás Caídas en Pamplona. Derrubar, remodelar ou manter? O monumento é unha enorme mancha no centro da cidade. Sen dúbida a contorna require unha intervención profunda. En primeiro lugar porque no centro da cidade non se pode manter un artefacto que enxalza o franquismo. Pero non só iso, senón tamén un obstáculo urbanístico. Tanto o monumento como a propia praza dificultan a conexión peonil e ciclista cos novos barrios do sur da cidade.

Pero na miña humilde opinión, a derriba non pode ser unha solución. Algunhas asociacións de memoria (non todas) consideran que o monumento non pode cambiar de significado e defenden unha demolición total. Consideran que só habería que reservar zonas penais como recordo da represión. Pero o franquismo foi máis que un castigo. O Monumento ás Caídas é doloroso, entre outras cousas, porque nos lembra que miles de navarros participaron no golpe de estado e apostaron polo franquismo. Iso tamén foi franquismo e hai que lembralo. Así mesmo, a demolición total é irreversible e supón a eliminación da pegada da ditadura. Non mostra a mancha unha ferida?

En lugar de derrubar, a simboloxía franquista debería ser retirada e convertida nun centro social a favor dos movementos sociais liberadores. É unha oportunidade para facer unha verdadeira política antifascista e deixar o franquismo humillante; un novo xuízo en Nurenberg. Ademais, existe un amplo abanico de formas de intervención que poden transformarse de diversas formas sen chegar á súa total desaparición. A derriba non é a única opción.

Con todo, sospeito que as institucións públicas e os aspectos sistémicos non van deixar pasar a oportunidade. Tentarán arroxar ao lixo a memoria transformadora dos condenados durante a guerra civil e a ditadura e utilizarán a reconversión para eloxiar o Réxime de 1978. Cumprirán o monumento con palabras como democracia, convivencia, paz ou reconciliación. E non queremos reconciliarnos co fascismo.