A temperatura do noso planeta está a subir a gran velocidade. O 90% do exceso de calor xerada foi absorbido polo mar, o que provocou un aumento significativo da temperatura superficial dos océanos. Neste contexto, os organismos inmóbiles e sensibles á temperatura son especialmente vulnerables.

Ademais, o quecemento do mar é máis visible nuns lugares que noutros. Por exemplo, na costa vasca a temperatura do mar subiu 0.23 °C por década, a nivel mundial 0,15 °C. Ante esta situación, o Grupo de Investigación Bentos Mariños da UPV/EHU analizou como afectou o quecemento ás comunidades de macroalgas dunha zona da costa biscaíña. Xunto co Centro de Investigacións Avanzadas de Blanes, investigou os cambios que se produciron nos últimos 40 anos. “Estudar a resposta das comunidades de macroalgas ante os incrementos de temperatura é importante para a conservación da biodiversidade mariña. Porque teñen un papel fundamental nos ecosistemas”, afirma o biólogo Olatz Arriaga Telleria.

Unha das principais conclusións é que, como consecuencia do aumento da temperatura, as comunidades de macroalgas vascas incrementaron as súas especies de afinidade cálida. Pola contra, os de afinidade fría son cada vez menos. Isto provocou profundos cambios na estrutura das comunidades, xa que as especies máis diminuídas, como o Gelidium corneum, son estructurantes. É dicir, crean ambientes tridimensionais que serven de refuxio a organismos diversos. Constitúen hábitats apropiados para outras algas, peces, invertebrados, etc., como atopar alimentos e protexelos dos depredadores. “A medida que as especies estructurantes vanse reducindo, non se detectou ningunha outra especie que represente estas importantes funcións ecolóxicas, o que supón unha degradación das comunidades”, explica Arriaga. As especies de afinidade cálida que aumentaron son máis pequenas e morfológicamente máis sinxelas.

Resiliencia das comunidades de macroalgas

Ademais, a investigación demostrou que as comunidades de macroalgas responden rapidamente aos cambios de temperatura do mar. Isto puido deducirse dos datos da última década. De feito, durante os 40 anos analizados a temperatura non aumentou de forma homoxénea. Aínda que a tendencia xeral é ascendente, no último tramo estudado (2014-2020) rexistráronse temperaturas máis cálidas. Segundo explicou Arriaga, “grazas a iso puidemos analizar a resposta a curto prazo das comunidades de macroalgas, e habemos visto que a presenza perdida de especies estructurantes nestes 6 anos recuperouse dalgunha maneira a grandes profundidades. Pola contra, algunhas especies de afinidade cálida diminuíron”.

Aínda que a resiliencia das macroalgas esperta certa esperanza, os investigadores subliñan que non parece que o control da temperatura do mar chegue de inmediato. E como a temperatura é a principal causa dos cambios estruturais das comunidades macroalgales, non ven un futuro fácil. Ante isto, consideran fundamental continuar coa investigación e aumentar a frecuencia das monitorizaciones: “Isto axudaría a coñecer mellor o comportamento das comunidades macroalgales e a tomar medidas proactivas para protexer os hábitats das especies vulnerables”. Unha delas pode ser a identificación de áreas con potencial de refuxio climático. Está a traballarse en buscar solucións antes de que a situación sexa irreversible.

Información complementaria

Olatz Arriaga Telleria (Getxo) é bióloga e está a realizar o doutoramento cunha bolsa do Goberno Vasco no departamento de Bioloxía Vexetal e Ecoloxía da Facultade de Ciencia e Tecnoloxía da UPV/EHU. Itsas Bentos é membro do Grupo de Investigación que estuda os efectos do cambio climático e a contaminación nas comunidades macroalgas