Hai catro meses celebrouse o xuízo polo caso Iruña-Veleia e recentemente coñecemos a sentenza. En xornais, radios e televisións lemos ou escoitado titulares como: “Xuízo, sentenza, grafitos falsos, petición de castigo, multas, non ao cárcere…”. Nin que dicir ten que esta sentenza satisfaría a moitos e frustraría a doutros (a miña, entre eles).

Desgraciadamente, estas palabras vímolas mesturadas con Iruña-Veleia desde hai tempo, hai once anos! En realidade, Iruña-Veleia non era unha cuestión xudicial, nin unha simple escavación arqueolóxica que viña desde 1994, senón que tiña que ver coa prehistoria vasca, o eúscaro, o latín, o cristianismo … Pero se difundiron rumores sobre a falsidade dalgúns dos grafitos non habituais, ata que en 2009 a Deputación Foral de Álava, incluíndo a todas as empresas, directivos e traballadores de Lurmen que traballaban no xacemento, expulsounos e interpuxo unha querela.

Expuxéronse dúas vías para o esclarecemento do caso, pero impúxose unha, a xudicial. Durante once anos, a Deputación Foral de Álava fixo todo o posible por impor a súa postura e demostrar que houbo unha falsificación: O informe dalgúns catedráticos da UPV, dúas institucións de ámbito estatal (IPCE e ESCRBC), dous informes grafolóxicos, seis anos de traballo da Ertzaintza e un informe policial de 700 páxinas, a complicidade de Eitb e dos medios de comunicación (con poucas excepcións), grandes fortunas, a neglixencia dos partidos políticos e a falta de coñecemento por parte da Deputación sobre quen foi falsiéndolo. Un gran Ridikulu! ! Tras esta derrota, sería normal que o xuíz expuxese unha nova forma de resolver o caso. Non, non!

Gustaríame facer algúns detalles sobre onde e cando. É certo que a maioría dos grafitos apareceron na limpeza das pezas e de aí deduciuse que se falsificaban alí. Para saber a verdade hai que escoitar as dúas versións, e vou resumir o que di a arqueóloga Idoia Filloy, que foi a subdirectora da empresa Lurmen: “A maioría dos grafitos identifícanse no momento da limpeza… O material arqueolóxico salgue sucio ou moi sucio do subsolo, dependendo da composición do material… Se se nota algo especial fáiselle unha limpeza mecánica in situ e coordínase… As pezas do mesmo estrato gárdanse á vez, identificadas… Cando aparecen moitas pezas nun lugar non se limpan ata que termina a escavación… As pezas son pequenas…” Ostrakabase.com. E si alguén pensa que as supostas falsidades pódense cometer nun instante, que tome cerámica, ósos, ladrillos e cristais e que se poña a proba, tendo en conta que son máis de 400.

A outra vía arriba mencionada, a segunda, é a que Iruña-Veleia Argitu recolleu no seu Manifesto, proposto desde o principio por Lurmen e que di así: “1) Análise dunha mostra de pezas en laboratorios europeos especializados en Arqueometría. Na nosa opinión, as análises deberían realizarse en tres laboratorios distintos, con protocolos estritos en casos especiais. 2) Escavacións controladas de arqueólogos de renome alleos aos partos nas proximidades dos lugares sinalados por Lurmen como lugares de aparición de grafitos”.

Este camiño foi obstaculizado, boicoteado e silenciado desde o principio, aínda que coa súa firma apoiaron a 140 persoas coñecidas na cultura vasca e noutros ámbitos. Hai que mencionar tamén unha institución (únicas!) reivindicou a necesidade de adoptar unha vía non xudicial, senón científica, por parte do Consello de Entidades Sociais do Eúscaro. Fai 10 anos tamén se quixo facer unha proba cun laboratorio especializado de Inglaterra, na que se lles preguntou si podían realizar un estudo arqueolóxico duns grafitos e pedíuselles orzamento. Contestaron afirmativamente e enviaron un orzamento: 10.000 euros. Algunhas persoas mostráronse dispostas a recadar os 10.000 euros que o laboratorio lles esixía. Pero como os grafitos estaban en mans da Deputación, cando foron proporllo… un non rotundo, con varias escusas baratas. Polo menos teriamos unha visión científica seria.

Volvendo a outro punto da sentenza, e aínda que non se sabe quen é o falsificador, os grafitos volvéronse falsos. Antes do xuízo eran 476 os falsos, no mesmo xuízo eran 291 e despois da sentenza son 36 os falsos falsificados. E os demais? Non o sabedes, estarán nalgún limbo. O pouco que soubemos dos medios de comunicación que poden ser reais. Por exemplo, a sentenza di literalmente sobre o grafito que pon o suposto RIP (grafito 13.359): “… oriental que, tratar á peza, restauradora a Pomba López Sebastián puido comprobar que na mesma non RIP a pesar de parecelo a primeira ollada, e a diferenza do que incorporaron outros expertos, os peritos calos da particular” (142). ou. ). Ou do que atoparon os restauradores da Deputación (número 2.371, pomba e espiga). O xornal Berria tamén publicou o pasado 11 de xuño unha foto doutro (12,799, espigas) coa explicación de “unha peza que as investigacións consideraron auténtica”.

Esta vía xudicial foi estéril. Probemos cos laboratorios (arqueometría, C14, isótopos, termoluminiscencia, análise física e químico…); fagamos escavacións controladas con arqueólogos imparciais (o 90% da escavación aínda non está escavada); que os expertos en temas legais analicen si neste xuízo as dúas partes tiveron a mesma oportunidade, e si a Eliseo pódeselle aplicar o ‘delito de omisión’ e a ‘mediata’.

E... rogámoslle, por favor e por favor, que non desfagan os grafitos.