No caso Iruña-Veleia, a día de hoxe, creo que hai catro temas: a verificación máis científica de centos de ostraks, o xuízo de Eliseo Gil e os seus compañeiros, a folga de fame de Gabixola, e a actuación dos medios e a xente de Euskal Herria.

Desde 2008 debateuse moito sobre si as ostracas son verdadeiras ou falsas. Os expertos académicos oficiais realizaron as súas propias avaliacións: estratigráficas, lingüísticas e iconográficas principalmente. Algunhas ostracas parecen ser falsas e no xuízo declarou tamén un acusado. É máis, si fixámonos nos nosos ollos non entendidos de hoxe, moitos deles parecen bastante modernos.

Pero son todos falsos? Son falsos moitos dos gardados en caixas no Museo de Arqueoloxía de Álava, incluso os que non foron limpados e analizados? As análises e as técnicas empregadas polos académicos oficialistas son capaces de demostrar cientificamente a falsidade das ostracas? Todo apunta a que "non", segundo sinalaron varios investigadores da Unión Europea.

Por iso, os membros do movemento Iruña-Veleia Argitu piden que unha mostra de ostraka analícese en "laboratorios europeos especializados en arqueometría" con todas as garantías científicas e que arqueólogos de prestixio e independentes "realicen escavacións controladas" no lugar dos grafitos. Esta petición ás institucións xa foi subscrita por 144 personalidades e 2.2015 cidadáns (ver páxina web Iruña-Veleia Argitu). Pero nin as institucións nin os partidos políticos han respondido.

O proceso xudicial contra Eliseo Gil e os seus compañeiros de traballo está no seu camiño e abriuse a fase de recurso. A sentenza de xuño de 2020 declarouna culpable dun delito de estafa e falsidade duns grafitos na Audiencia Nacional. Pero no xuízo contra Eliseo Gil xulgouse a súa actuación e a do seu equipo, e non a veracidade e valor histórico das ostracas de Iruña-Veleia, aínda non totalmente determinados cientificamente.

Precisamente, Joxemari Lejardi "Gabixola", coa súa folga de fame, está a pedir que se realicen estudos científicos determinantes e definitivos. Leva oitenta e máis días en folga de fame, utilizando un dos instrumentos de loita máis éticos que unha persoa pode ter fronte á inxustiza, un dos máis violentos en materia de paz.

É unha pena darse conta de que os medios de comunicación vascos prestaron moi pouca atención a esta folga de fame. Na prensa en eúscaro tamén houbo pouca información, e cando publicaron algo, a petición dos amigos de Gabixola. Creo que en Euskal Herria abertzale marxínanse as pequenas loitas populares, non permitidas polos aparellos sindicalistas políticos. O mesmo ocorreu na loita polo profesorado propio da UPV/EHU.

Máis de dous mil persoas asinaron o manifesto Iruña-Veleia Argitu, moitas delas de alto nivel académico e cultural. Pero, ao mesmo tempo, é evidente que a "intelligentia" crítica vasca/euskera mira cara a outro lado, e que a folga de fame da persoa Gabixola impórtalle pouco, até tal punto que ri e rise.