Con motivo do xuízo polos achados no xacemento arqueolóxico de Iruña-Veleia e da recente sentenza ditada, publicáronse nos medios de comunicación noticias que desdibujan gravemente a realidade dos feitos. Esta distorsión da realidade tamén chegou máis aló das fronteiras, dous diarios británicos de gran circulación publicaron nunha noticia falsa que un geólogo recoñece que "todo o asunto non é máis que un simple tocamento de corno" e declárase culpable diso. Vemos con preocupación como algúns medios de comunicación incumpren, como lles corresponde, a obrigación de ofrecer á sociedade información baseada na verdade.

En canto á sentenza, hai que subliñar que recoñece que contra o procesado principal, o ex director de escavacións Eliseo Gil, non houbo probas, e que a pena estivo fundamentada nuns simples indicios na súa totalidade, así como que o caso xudicial segue sen resolverse ao recorrer a pena.

Ademais destes sucesos no ámbito xudicial, o caso Iruña-Veleia ten un aspecto que a maioría da sociedade descoñece, e que é o da ciencia. De feito, cando se presentou nalgúns medios como unha “basta falsidade”, en realidade o debate está moi vivo entre expertos de diferentes ámbitos que non puideron aclarar a veracidade dos achados e que sustentan as opinións contrarias. E a existencia deste debate púxose de manifesto na propia sentenza, na que se afirma que “existen opinións contraditorias entre uns e outros, que son as que teñen lugar.

desde ámbitos científicos como a arqueoloxía, a lingüística, o epígrafe, etc.” e “o debate entre os expertos que puideron examinar as pezas”. O feito de que o Tribunal recoñeza a existencia dun debate científico desmonta o mito de “total consenso científico” en favor da falsidade que o Departamento de Cultura da Deputación Foral de Álava (DFA) difundiu en novembro de 2008 –e que algúns medios de comunicación seguen soprando coa verdade–. A realidade é diferente, xa que expertos de diferentes ámbitos (arqueoloxía, epígrafes, lingüística, historia, egiptología) expuxeron publicamente, a través de informes, artigos científicos, libros e presentacións en congresos, as súas opinións e argumentos sobre a veracidade dos achados realizados en Iruña-Veleia. Sobre esta controversia a sentenza xudicial non ten ningún efecto. En primeiro lugar, porque a cuestión dos tribunais está aínda por resolver, e en segundo lugar, porque os temas do ámbito científico deben resolverse nos foros de ciencia de revistas, congresos científicos e similares, e non, en ningún caso, nos tribunais de xustiza. De feito, a sentenza refírese, expresamente, a esta cuestión, á valoración das opinións contraditorias existentes “que corresponden aos ámbitos da ciencia arqueolóxica, lingüística, epigramática, etc.”.

As análises realizadas polo Instituto de Patrimonio Cultural de España (Instituto do Patrimonio Cultural de España [IPCE]) nas 36 pezas escavadas no xacemento de Iruña-Veleia (atopáronse máis de 400), levaron á conclusión de que os grafitos tiñan indicios de estar feitos recentemente (para garantir esas conclusións, baséase na incerteza dos grafitos de control que se coñecen con certeza da idade, xa realizada, aínda que sexa na presente). Non é a nosa intención ocultar o anterior. As consecuencias destas análises foron as do ex director do xacemento, que foi condenado por realizar os grafitos “en por si ou a través dun terceiro”. Non se pode obviar, con todo, que nos outros tres informes sobre análises físicas postos a disposición do xulgado polos peritos da acusación e da defensa, así como polo propio IPCE, non se deduciu a falsidade dos grafitos. Por tanto, é evidente que, a pesar das análises físicas, existen discrepancias nos informes e testemuños dos expertos.

Con todo, non hai discrepancias sobre a idade das pezas atopadas en Iruña-Veleia, a orixe da época romana foi explicado por dataciones estratigráficas validadas por dous arqueólogos de recoñecido prestixio internacional, que ninguén cuestionou e que foron admitidas na sentenza. Os argumentos das análises lingüísticas, epigráficos e físicos que demostran a incompatibilidade entre a idade dos grafitos e estas dataciones estratigráficas foron cuestionados por expertos que consideran que os grafitos son compatibles coa época romana. Nós cremos que o único camiño para resolver este debate virá do ámbito da ciencia. Por este suposto, pedimos ao D.F.A., encargada da custodia das pezas, que entregue á comunidade científica os exemplares non procesados (ao limitarse o proceso ás 36 pezas consideradas falsas), que realice as análises necesarias para coñecer a antigüidade das súas grafitos, que extraia as conclusións e publique; que as pezas conservadas no Museo de Arqueoloxía de Álava non limpadas, que se realicen “da limpeza de forma inusual tempo que se realiza a través dunha vez que se recolle o proceso na súa totalidade dun vídeo”.

Si os grafitos de Iruña-Veleia fosen de época romana (ninguén deu a coñecer unha proba definitiva do que non son desa época), ofrecerían un importante coñecemento do eúscaro prehistórico, do desenvolvemento do latín aos romances, e do cristianismo inicial, polo que aclarar o debate sobre a súa antigüidade pode ser de gran importancia para o noso patrimonio histórico e cultural.

Subscriben o artigo:

Antonio Rodríguez Colmenero, Catedrático Emérito en Historia Antiga na Universidade de Santiago de Compostela

Edward C. Harris, MBE, PHD, FSA, Director Executivo do Museo Nacional de Bermudas, Creador Emérito

Xabier Gorrotxategi Neto, Doutor en Arqueoloxía

Luís Silgo, Doutor en Historia na especialidade de Arqueoloxía

Noé Villaverde Vega, Doutor en Arqueoloxía por mención europea

Mikel Albisu, Licenciado en Ciencias Xeológico

María Pilar Alonso, Doutora en Lingua e Comunicación

Juan Martín Elexpuru, Doutor en Filoloxía Vasca

Roslyn Frank, Profesor Emérito da Universidade de Iowa (EEUU)

Ulrike Fritz, Egiptólogo na Eberhard Karls Universität de Tübingen (Alemaña)

Alicia Satué, Licenciada en Filoloxía Clásica

Miguel Thomson, Científico Titular de Organismos Públicos de Investigación

Koenraad Van den Driessche, Doutor en Xeoloxía, Especializado en Xeoquímica

Patxi Zabaleta, avogado e escritor, membro de Euskaltzaindia