Setembro é froita, alegría e festa
- "Setembro maio de outono", di a frase. Parece así no ambiente, a maioría dos anos, pero este ano a cálida copa foi imitando moi ben. Nos meses anteriores e en setembro tamén se deron algúns puntos de frío e algunhas plantas déronnos unha lección.
Esta chegada do frío provoca a alarma das plantas e, a pesar do que poida suceder, adiantan a colleita para que a semente chegue nunha época de frío real e logo poida ter comida suficiente para germinar e que estean ben vestidos. Non nos esquezamos: as plantas non dan o froito para que nos comamos ou nos pasemos a pitar, senón para que se difundan sementes que creen as mesmas que el para soster a súa caste. Moitas colleitas chegaron máis rápido que nunca: os calis (Cucurbita spp. ), mazás (Malus domestica), uva (Vitis vinifera), etc.
Este frío adiantou o outono ás plantas e, do mesmo xeito que o froito, adiantaron o resto de preparacións para o inverno. Tamén se engade a folla. Non agarrei. Antes recuperan e recollen a enerxía das follas, empezando pola clorofila, e nese camiño aparecen outros pigmentos; si, xa observarías que as cores da paisaxe cambiaron, están a cambiar, e como o sol pega cada vez menos, aínda máis. “O outono é a segunda primavera, porque cada folla se converte en flor”, dixo Albert Camus.
Despois deste outono, veu esa especie de segundo maio e vin dous sinais moi importantes desa primavera. Por unha banda, moitos froiteiros abriron unha nova floración tiki; polo menos na nosa casa, manzanos, cerdeiras (Prunus avium), marmelos (Cydonia oblonga) e perales (Pyrus comunnis). O segundo sinal foi máis espectacular: os calabozos que, coas ardentes calores do verán, desbarataron até case por completo o hostaje e dificultaron e endureceron a pel dos froitos (Cucurbita spp.) reviviron. Cunha forza inmensa renováronse as follas e comezaron a abrir e abrir flores como a maior esperanza dun novo verán. O apicultor da casa, Mateo, díxome o mesmo o outro día: na súa horta tamén os calabozos están a vivir esta época con ese mesmo orgullo, coma se a guerra mundial non fóra; o único, o único importante, coma se fose esa primavera súa.
O clima e o ambiente cada planta vive á súa maneira e son só unha mostra duns os mencionados; outros non sentiron así este mes de setembro e adaptáronse á súa maneira. Como nós, cada un coa súa pel; o lateral con zamarra e eu en pantalóns curtos. Porque para min: “Setembro é froita, alegría e festa”.
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]
Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]
Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.
Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]