Tres cuartas partes dos alumnos de Ipar Euskal Herria non terán contacto co eúscaro no curso 2019-2020. Así o indican os datos publicados polo Organismo Público da Lingua Vasca (EEP). O Goberno Vasco ha presentado a evolución do ensino en eúscaro desde a creación do ente público en 2004 até a actualidade, xunto a François-Xavier Pestel, novo inspector académico dos Pireneos Atlánticos. A pesar das melloras nas cifras, especialmente nos primeiros niveis, unha ampla maioría estuda hoxe en día no modelo monolingüe.

No ano 2004, 108 escolas de todo o País Vasco continental impartían ensino en eúscaro, das cales 147 eran monolingües. Nos últimos quince anos o panorama envorcouse: no curso actual propúxose ensino en eúscaro en 158 escolas; só 75 son monolingües. Desde que se creou o EEP, abríronse un total de 55 departamentos bilingües e doce novas ikastolas. A proporción de escolas primarias que ofrecen ensino en eúscaro aumentou do 42% ao 68%. Así mesmo, incrementouse o número de alumnos de primeiro curso que reciben ensino en eúscaro: do 24,5% ao 40,9%.

No segundo nivel, a situación é máis complicada. Desde 2004 abríronse 11 seccións bilingües nos colexios, e SEASKA tamén abriu un novo colexio en Baiona. Dos 40 colexios que hai en Iparralde, 28 ofrecen unha sección bilingüe; só oito son monolingües franceses. Con todo, o 82% dos estudantes segue a sección monolingüe no colexio, fronte ao 92% no liceo. E é que, a pesar dos avances que se produciron nos últimos anos, aínda hai moi poucas posibilidades de acceder ao ensino en eúscaro no ámbito tecnolóxico e profesional.

A pesar de que os datos demostran que aínda queda moito por facer, a foto xeral deste curso arroxa máis dun elemento positivo: tres departamentos bilingües e unha nova ikastola. Tamén continuarán coas experimentacións do modelo de «inmersión» nas escolas maternas: Este curso levarán a cabo 38 experimentacións —dezanove en público e outras tantas en privado—. Por último, catro colexios públicos conseguiron a paridade na sección bilingüe, co mesmo número de horas en eúscaro e francés.

Un proceso

En opinión do inspector de academia Pestel, hai que destacar a «evolución», o «desenvolvemento». «Algúns alcanzaron a igualdade, outro non; non quere dicir que non o van a conseguir. É un proceso. O tema dos recursos en xeral, pero especialmente o dos recursos humanos: necesítanse profesores que sexan capaces de impartir unha ou outra materia en eúscaro», sinalou. Así mesmo, precisou que a única problemática que teñen que abordar non é a do eúscaro: «Tamén temos que ter en conta o occitano e as zonas de montaña». Indica que as decisións se toman atendendo a esas variables.

O Departamento Bilingüe foi creado en 1982 nas escolas públicas, e tardouse 27 anos en chegar á equiparación de catro colexios por primeira vez. Pestel confirmou que o desenvolvemento se levou a cabo de forma "satisfactoria". Insistiu en máis dunha ocasión en que o Estado non pode facer «todo» e o Estado fai «moito». De face aos datos dos últimos anos, destacou que, no mesmo momento no que o número de alumnos de Ipar Euskal Herria decrece, están a incrementarse as cifras no ensino en eúscaro: «Tamén o é polo traballo da Educación Nacional».

A directora do EBEP, Bernadette Soule, explicou que antes da creación do ente público (2004) non existía unha política lingüística pública estruturada a favor do eúscaro, o que podería explicar a evolución «que algúns poderían ver como laboriosos». Destaca que o ensino é un dos doce retos da OPE: «Establecemos como prioridade o desenvolvemento da oferta, co obxectivo de que o ensino en eúscaro estea dispoñible nas tres redes en todo o territorio». Soul explicou que a partir de 2008 comezaron a traballar nunha estrutura de calidade e que tomaron dúas orientacións para aumentar o número de horas de ensino en eúscaro: desenvolver a experimentación da escola de nais que permite facer as clases integramente en eúscaro, e aumentar o número de materias que non son linguas impartidas en eúscaro nos colexios e liceos, co obxectivo de chegar á paridade de horas. Neste sentido, nos últimos anos traballouse na formación de profesores capaces de ensinar en euskera a través de diferentes dispositivos.

En canto ás incidencias do ano pasado, o inspector de academia valorou positivamente a evolución que tivo a experimentación nas escolas maternas nos últimos anos, pero subliñou a necesidade de «avaliacións»: «O nivel de eúscaro, por suposto, pero tamén o de francés. Non hai que castigar a ninguén con miras ao francés». Ante a pregunta de si os alumnos do ensino monolingüe francesa son castigados co eúscaro, decidiu «responder sobre o francés»: «Paréceme lexítimo que as escolas da República Francesa prepárense a todos os nenos en lingua francesa».

A reforma dos liceos, introducida este curso polo Ministerio de Educación francés, creou numerosos problemas, xa que non contempla a creación dunha sección bilingüe. A nova visión da Academia non foi capaz de explicar este esquecemento: «A implantación dunha reforma na planta supón a introdución do cadro xeral e a subseguinte aproximación ás situacións que sempre deben ser obxecto de análise». Nas súas palabras, a non previsión dunha sección bilingüe no cadro da reforma non demostra unha "falta de interese" do Estado. A OPE xa trasladou a súa proposta ao Ministerio de Educación, que se atopa en fase de estudo, segundo informaron onte a Efe fontes da investigación.

Primeira reunión con SEASKA

Nos últimos anos producíronse grandes conflitos porque a Educación Nacional non quería dar os postos que pedía SEASKA. Antonte celebrouse a primeira reunión, na que o inspector de Academia dixo que foi «amistoso». «Onte vimos que hai cousas que mellorar». Neste sentido, subliñou que "despois veñen as decisións políticas que se vinculan aos orzamentos".

O director de SEASKA, Hur Gorostiaga, tamén cualificou de "acertada" a primeira reunión do pleno. «Prevemos un gran crecemento para o curso que vén. Pedimos postos en función diso. Cada un ten que traballar as visións do outro». No principio do ano celebrarase unha nova reunión.