Hoxe referireime á alelopatía. A pomposa palabra “alelopatía” di que un ser vivo produce un composto bioquímico que inflúe directamente na vida ou desenvolvemento doutros. A alelopatía grega derívase das palabras allelon “o un ao outro” ou “o outro” e pathos “o sufrimento”, e supón un dano mutuo. Aínda que se produza nestes animais, terase en conta o que ocorre entre as plantas.

Cada vez sabemos máis sobre o chextret entre plantas e como se chipotean entre si, pero a existencia da alelopatía é un saber antigo. O libro Naturalis Historia, publicado por Plinio Zaharra no ano 77, explica como a nogueira (Juglans rexia) ten unha sombra nociva e afecto ás plantacións de cebada (Hordeum vulgare) e garavanzo (Cicer arietinum).

É moi raro atopar plantas que crecen á sombra da nogueira. O efecto alelopático é que as pingas de choiva que atravesaron as follas e as pegadas das follas caídas conteñen taninos e outros compostos que impiden a germinación e o crecemento doutras especies. A máis coñecida é a “juglona”. As plantas da familia Juglandaceae producen en pel, raíces e follas, principalmente nogueiras negras ou nogueiras americanas (Juglans nigra). É unha sustancia tóxica que impide a vida de moitas plantas, pero non de todas, háxalas (Fagus spp. ), arce (Acer spp.) e os bidueiros (Betula spp.) non teñen inconveniente en vivir á súa sombra. Ao parecer, frustran a colaboración entre as raíces e os fungos doutras plantas, e sen esta colaboración non se poden alimentar adecuadamente as plantas e non poder vivir.

En América do Sur tamén se coñecía este truco do juglon da nogueira e utilizábase para pescar peces facilmente envenenando as augas. Poida que non todos pero algúns sufran o impacto da juglona. O mesmo ocorre nos insectos, algúns non poden tocar a nogueira, outros aprenderon a degradar e degradar a juglona. Entre elas atópase a mosca ou a mosca da nogueira (Rhagoletis completa). Non hai moitos anos que veu de América para nós e xa fixo uns horribles estragos nas nogueiras. A mosca pon os ovos cando o gran de noz é pequeno e os vermes que xorden deles aliméntanse da cortiza externa do froito. O zócalo que recolle o froito, vou, a muesca, a casca, o zócalo, a soga, o mozo, o escaravello, o mosqueador, o cordeiro... o verme desa mosca, a pesar da juglona, come o raka desa tenra pel. Debe de estar ben afeito e para el non é veleno. Pola contra, como é unha forraxe que non pode comer ninguén, unha boa pajita!

Tamén para as plantas é un veleno, polo que tamén se utilizou como herbicida. Quen vai facer a proba e logo explicar a todos o resultado? Tamén proporía unha nova sesión para probar o coñecido amen-eman que fai que o soño se durma debaixo da nogueira e que se marche a cabeza.

O que estivo recollendo noces sábeo, esa pel deixa as mans negras por mor da juglona. É unha boa tinguidura que escurece tanto os tecidos como a comida marrón. Pola mesma razón, tamén é coñecida en cosmética: se te estás volvendo canoso, dálle noz á almofada ou ao que sexa, escurecerache. Para que o veleno poida alegrarche...