As tecnoloxías lingüísticas chegáronnos con forza. Non se pode dicir que cheguen de súpeto, porque as disciplinas que combinan lingua e tecnoloxía son antigas. Con todo, a pesar da súa antigüidade, apenas conseguiron captar a atención dos sectores produtivos ou da sociedade en xeral. Con todo, desde fai uns dez anos produciuse un gran cambio. Unha especie de explosión. Agora, por exemplo, quen non utiliza o tradutor neuronal.

Esta vixencia débese á confluencia de tres factores. Por unha banda, a evolución dos modelos e técnicas de intelixencia artificial, en concreto dos rendementos dos sistemas neuronais e da aprendizaxe profunda; por outro, a dispoñibilidade de datos masivos, é dicir, de coleccións textuais e vocais, e, por outro, un aumento espectacular da capacidade computacional.

As máquinas hoxe traducen á perfección, crean textos, responden a preguntas, coñecen o que din por voz e responden. Hoxe en día pódese falar con máquinas, estamos a facelo en calquera lugar e en calquera momento, sen darnos conta. Non só con computadoras, tablets ou móbiles, senón co coche, o frigorífico, a televisión, os asistentes virtuais, ou quen sabe con que cousas. As máquinas son falantes. Temos Mintzaide. Falamos con algo que non é carne de óso.

Iso si, pero é así nas linguas hexemónicas do mundo. A maioría das linguas do mundo carecen de recursos para adaptarse ao ámbito tecnolóxico. Por iso dise que o futuro de moitas linguas é a morte dixital.

As consecuencias sociais e sociolingüísticas de todo iso xa se perciben e pódese pensar que serán cada vez máis evidentes. Podemos vivir en euskera si estes lingüistas electrónicos non aprenden eúscaro? Esta é a pregunta. Por iso é moi importante prever escenarios futuros e tomar medidas previas.

Xunto co aspecto social, o impacto económico é enorme. Non é casualidade que entre as empresas máis ricas do mundo, nos lugares máis punteiros, haxa empresas dedicadas á tecnoloxía lingüística como Apple, Microsoft, Amazon, Alphabet (Google) ou Meta (Facebook). O economista Cédric Durand, no seu libro Tecnofeudalismo, crítica da economía dixital, ofrece claves interesantes para comprender o que supuxo a dixitalización do mundo e as formas de facer das grandes corporacións.

Neste contexto, ignorar non é unha opción real. Euskal Herria, o eúscaro, ten que facer o seu sitio. Un informe publicado no proxecto ‘European Language Equality’ analiza os recursos tecnolóxicos das linguas europeas. Na clasificación realizada en base a eles, o eúscaro ocupa o posto 25. Ten por diante a maioría das linguas estatais e por diante ou por detrás as linguas non oficiais ou minorizadas. Tendo en conta a nosa situación sociolingüística, pódese dicir que o eúscaro non está en mala posición.

De face ao futuro, a pesar das dificultades propias de ser pequeno, en Euskal Herria temos unha comunidade tecnolóxica suficientemente sólida, con coñecementos e capacidade. O camiño que temos que percorrer debe basearse necesariamente en recursos abertos e públicos. Debemos desenvolver as nosas propias ferramentas, investir en investigación, coordinar o traballo dos axentes, reforzar a visión crítica e prestar atención ás necesidades de linguas como o eúscaro.

A tecnoloxía non nos salvará. Sen tecnoloxía non nos salvaremos.