Alicia díxome: “Unha chea de complexos! Cos euskaldunes e castellanoparlantes. Tiven moitas veces complexos entre os vascos. Entre comiñas direi que son un vasco novo (non se que é ser un vasco novo), pero tocoume falar cos euskaldunes maiores ou cunha chea de xente que controla en eúscaro e aí apareceu o meu complexo: Porque son das beiras de Euskal Herria e de novo vasco. Eu non teño o vocabulario, o nivel, a melodía que teñen outros, pero sei que teño mérito, pero ás veces sinto certos complexos ou vergoñas. Tocoume representar no ámbito laboral e asistir a reunións con moitos representantes de Euskal Herria, mesas redondas, etc. Aí si que me sentín un pouco avergoñado. Pensaba: mira como falan os demais, como controlan! E a min ao principio custábame moito falar ante os demais. É moito polo nivel de eúscaro ou iso era o que eu cría." É custoso recibir comentarios filolóxicos cada vez que se fai calquera cousa en eúscaro publicamente. Polo menos esgotador. Porque o exército está a gañar a guerra para limpar o eúscaro por erro, pero ímolo a pagar polo pescozo, porque no eúscaro que non se solta dificilmente atoparán erros. Ademais, non vai ser que nos fixamos demasiado na corrección para ocultar, con présas, as carencias que temos noutros lugares?

Leire faloume polo mesmo camiño: "Eu tamén tiven algo complexo á hora de falar nos dialectos. Tíveno e téñoo. Porque moitas veces senten máis euskaldunes que eu porque teñen unha actitude "oculta" ou porque eu heino interiorizado dalgunha maneira." Para os vascoparlantes sen Euskalki sempre é o día do exame EGA: sempre esperan a un examinador autodesignado, a un hiper auricular, a un ergativo mal utilizado e –OUT! do mesmo xeito que no tenis, que lles extraia ipso facto o Certificado de Aptitude de Euskaldunidad. Con pena, pero inevitablemente polo eúscaro. Pola contra, si vostede é vascoparlante diga "outro" e, señor, eu non son ninguén para entrar na súa condición de vasco. Os defectos de orixe son perdoables.

A resposta de Maitane conclúe: "Por unha banda, desgraciadamente moitos seguen relacionando o euskara batua cos euskaldunberris ou co eúscaro "ortodpedico" (literalmente dixéronme). O noso eúscaro non é propio, é natural, o noso é inventado e para moitos non é bonito. Doutra banda, o de sempre: para ser de aquí falo ben en eúscaro, seguro que tes pais guipuscoanos. Estes prexuízos crean un complexo para falar en eúscaro." Menosprezo, con frecuencia enmascarado con humor. Reivindicar durante máis de douscentos anos que hai que chamar vasco non só a quen fala en eúscaro, senón, con máis razón, a quen fala en eúscaro unificado asumindo todos os dialectos.

Que a euskaldunización foinos da garganta contraria, Ujué: "Os vascos son públicos —mirados, xulgados, significativos— e a súa representación é froito dunha continua negociación semiótica. A pesar da súa diversidade, con mesura, estilo, significado, os vascos dialogan co vasco xenérico (coa súa historia e futuro) tanto como cos vascos reais da contorna."