Con todo, hai quen loitan contra o esquecemento, e os Premios Argia deste ano teñen ese ton ou, mellor dito, ese fío podería ser o que os une. Desde a opresión que o que está a transmitir uns valores na tira gráfica diaria pode denunciar até o documental que fará pública a tortura sistemática sufrida por once persoas de Euskal Herria. Saca o cancro do imaxinario dunha muller loitadora de panos rosados e rompe a enfermidade cos tabús que temos na realidade, desde o podcasts que pon a enfermidade encima da mesa, até a emérito da súa parella por facer un xornalismo en Polonia. E dos alumnos que están a traballar para conseguir que os exames se fagan en eúscaro, até os que creen plataformas que poidan estar libres na rede e que non estean ao alcance dos ricos.

Audiovisual: Cartafoles azuis

Mentres as verdades oficiais cóntanse a través de superproducciones, corre o risco de afogar en segredo a traxedia dun pobo se non a contamos nós. A través deste audiovisual se traballou para sacar á luz o tema de miles de cidadáns vascos torturados que foron vítimas da violencia dos Estados e que non teñen reparos. “En 2016 tiven a oportunidade de asistir ás sesións de presentación e lectura do informe do Instituto Vasco de Criminología sobre os casos de tortura na CAV de 1960 a 2015, e pensei que marcaba o principio dunha época, que empezamos a falar de recoñecemento e reparación, e que si non fose así as rúas encheríanse de xente. Estaba equivocado, era o final dunha época para algúns, o momento de pechar o caixón, e ante iso tampouco se encheron as rúas, como eu creo”, conta o autor do documental Ander Iriarte.

A publicación do invisible ten unha importancia intrínseca, pero máis aínda si esta práctica encuberta de intencións políticas foi masiva e sistemática. “Nunha contorna ampla de Euskal Herria atoparás poucos que neguen a tortura, pero creo que como sociedade non soubemos calcular e xestionar o peso do tema”, di Iriarte. “Tamén é un documental para axudar a que os torturados comecen a organizarse”, subliña o autor.

Prensa: Zugazart

Os debuxos tómanse a miúdo como algo infantil. O que le cómics non o considera lector. Con todo, son moitos os que debuxan críticamente a punta do lapis, a miúdo desde o humor, pero temas de actualidade.

Unai Iturriaga comezou en xuño de 2019 a firma Zugazart no xornal Gara e premiaron a traxectoria deste catro anos. Folgas obreiras, ataques contra o eúscaro, Enrique Maya, bertsolarismo, presos políticos vascos, Policía, decadencia de Osakidetza, man de Irulegi, Palestina, Ucraína, Brasil.. son moitas e diversas as actuacións que representa en branco e negro. “Cos que merecían rigor e acerto, cos que necesitaban con agarimo e tenrura”, escribiu o propio Iturriaga, como recoñecemento á traxectoria do seu predecesor, a quen tamén podemos aplicar estas palabras.

Confesounos que en función da inspiración e dos temas que lle interesan ten “refachos”, pero está agradecido o premio: “Por casualidade tiven que estar a explicar a outros que fago e para que fago, cando saín dunha reunión, e é unha satisfacción recibir este recoñecemento do noso universo”.

Audición: (Min)bizi podkasta

Trátase dun material creado para saír da consulta médica e ofrecer apoio e solidariedade a quen senten sós e perdidos, a través das voces, desexos e corpos das mulleres que se coñeceron nese lugar. “Hai que normalizar o cancro, somos moitos os que nos tocaron pasar, e debemos quitar a mirada e mirar ao enfermo e preguntarlle que necesita”, explica Olatz Mercador, da asociación Iñurri.

Aos diagnosticados da enfermidade ábrenselles xanelas de opcións para que cada un decida como quere pasar este penoso proceso vital. “Nós botamos de menos o material que as mulleres fixemos das nosas cabezas e dos nosos corpos e en eúscaro, e queremos ofrecerllo aos demais”, explica Mercadona. No grupo motor hai catro, “pero detrás hai unha hormiguería enteira, e sen o traballo e o apoio de todas esas formigas voluntarias non escoitaría podcaste, polo que este premio é para todos eles”, subliñou.

Persoas e realidades incómodas para a sociedade traen micrófono e falan de dores e medos que queremos afastarnos. “Fronte a quen queren tinguir e infantilizar o cancro, sobre todo o das mulleres, nós queremos dotar de recursos a quen lle tocou pasar este marrón para que lle facilite un pouco o camiño”.

Internet: comunidades Euskal Mastodon

As redes sociais han revolucionado o mundo da comunicación. Os cidadáns convertéronse en comunicadores, o que nos permite coñecer de inmediato o que sucedeu en calquera recuncho do mundo da man de protagonistas e testemuñas directas. Txio está aquí e alá, pero o paxaro foi comprado pola segunda persoa máis rica do mundo, e este ano habemos visto que a gaiola de cristal é cada vez máis estreita, xa que se puxeron de manifesto os barrotes de cor "transparente".

No ano en que o paxaro se converteu en forraxe da punta da dereita, no zoológico das redes sociais habemos coñecido a outro animal, o Mastodón que algúns militantes vascófilos do software libre xa puxeran en marcha desde 2018. “Vimos unha carencia, a necesidade dunha rede social que funcionase en eúscaro”, conta Yaiza Arrizabalaga (que está na base de Izarkom) e Dabid Martinez mastodon.eus (Fundación Azkue, Iametza, Laborategia.eus, Fundación PuntuEUS e Canle Talaios están na base da propiedade deste recurso tecnolóxico”, engade a idea:

Esta rede social é descentralizada, sen publicidade, e hai dúas comunidades en eúscaro que nos permiten vivir todo o ano en eúscaro. “É moi difícil cambiar as inercias da xente, pero aos poucos vese a vontade da xente de facer as cousas diferentes”, sinalou Arrizabalaga. “Cremos que outras redes sociais, baseadas en valores e sen ánimo de lucro, son posibles”, continúa Martínez. Máis de 4.000 membros compoñen a comunidade vasca de Mastodón. Ambas as comunidades están federadas entre si, en bo ambiente, e o premio é para ambos, para toda a comunidade.

Campaña: Exames en eúscaro

Os adolescentes son os protagonistas da primeira liña da campaña, acompañados de pais e profesores. A loita polo dereito a pasar os exames en eúscaro en Seaska remóntase a hai seis anos, pero o endurecemento da actitude do ministro francés de Educación, Blanquer, levou ás ikastolas do País Vasco continental a sufrir importantes atrasos e foi reforzando a mobilización e alcanzando unha gran repercusión.

Non é unha reivindicación, senón que van xurdindo alternativas até conseguir as peticións básicas que fan. “Temos unha comisión aberta a pais, traballadores e aos membros da oficina de Seaska, e reflexionamos e fixamos de forma participativa os diferentes eixos de traballo: elaborando emendas alternativas co apoio do Colexio Vasco, por exemplo”, cóntanos o profesor Mañolo Espellet.

O premio está dirixido a estudantes e compañeiros de viaxe que ano tras ano loitan para que os seus descendentes teñan máis sorte e non poidan facelo. “Este premio de Gureta é un recoñecemento de toda Euskal Herria, unha fonte de motivación e unha oportunidade para animar aos euskaltzales do sete territorios á mobilización xigante que estamos a preparar para a primavera”, lembra.

Meritorio: Oihana Goiriena

O xornalista Pablo González vai cumprir un ano prisioneiro en Polonia, medio atrapado por unha tormenta perfecta. Cativado sen xuízo, é secuestrado sen probas fundadas contra el e deixouse incomunicado ao comunicante na imposibilidade de defenderse publicamente.

Amigos e familiares non se quedaron cos brazos cruzados, e sobre todo vimos a Oihana Goiriena, a muller de Pablo, denunciando alí e aquí a inxustiza. Sexa nos grandes e pequenos medios de comunicación, no Parlamento e nos queserías, reivindicando a liberdade do seu marido en todos os lugares necesarios. Contando o que pasou, transmitindo forza e con toda dignidade, defendendo o libre xornalismo, e lembrando a este oficio que ultimamente vemos tan sumamente sumido nas elites económicas e políticas que a súa beleza está na honestidade.

“Pablo, tendo en conta onde e en que situación atópase, está ben, aínda que se adelgazou moito”, dinos e segue: “Agora estamos á espera da súa próxima vista a finais de febreiro, á espera da resposta xudicial”. Pronto pasará un ano no cárcere e aproveitarán para pór en marcha a próxima campaña, lembrando que a asociación Free Pablo foi creada polos seus veciños e desde aí traballan, tamén está en marcha a campaña de crowdfunding.

“O premio foi unha gran sorpresa, pero aproveitamos para reivindicar a liberdade de expresión e o xornalismo comprometido”, subliña Goiriena. O premio foi porque se converteu na cara desta loita.

Agradecemos ás seguintes entidades patrocinadoras deste evento:

• Deputación Foral de Álava
• Deputación Foral de Bizkaia
• Emakunde
• Goberno Vasco, Departamento de Cultura e Política Lingüística
• Deputación Foral de Gipuzkoa
• Kutxabank
• Caixa Laboral
• Goberno de Navarra. Euskarabidea, Instituto Navarro do Eúscaro