Na época da pandemia, en moitos centros escolares apostouse por saír ao exterior na medida do posible durante as horas lectivas; organizáronse para impartir as clases fóra, en moitos casos en coordinación co concello. Neste artigo de hai tres anos, por exemplo, se listaron moitos centros, e tratouse o tema noutra reportaxe, dicía o profesor: "Estamos a ver que a tendencia segue". En definitiva, máis aló da perspectiva da saúde (había que priorizar os espazos abertos para reducir o risco de contaxio), desde o punto de vista educativo observáronse múltiples beneficios á hora de sacar as clases de catro paredes, asimilar contidos, experimentar conceptos, desenvolver unha actitude de aprendizaxe máis positiva… Pero a tendencia seguiu realmente? Deixou pegada algunha, maior vontade de saír á contorna nas escolas? Que centro da lista de fai dúas ou tres anos mantivo a intención, cal mantivo un mínimo hábito, cal caeu da roda?

As correntes e administracións actuais impulsan a adquisición de competencias e o traballo por proxectos, sendo o exterior un bo contexto para traballar por proxectos. Os libros e as explicacións do profesor son fundamentais, a experimentación e o coñecemento para si mesmo. Ao barrio onde está a escola, á contorna, a unha excursión, etc. pódeselle sacar moito partido.

Que aprendemos?

Durante a pandemia moitos colexios saltaron ao exterior. Aprendemos que os espazos exteriores non teñen por que ser utilizados todos os días, pero que a sistematización de frecuencias e saídas é importante, e que non se pretende sacar un horario de cando en vez fóra, que o tempo que pasamos fóra e dentro sexa máis equilibrado. Pódese tratar o mesmo tema na aula e fose da aula, sendo necesario que o un complemente e suceda o outro, que se debata traballar fóra en clase, que se contraste externamente a información contida na aula...

Tamén aprendemos que todo o currículo non ten por que ser traballado fóra, pero que se pode traballar en moitos campos (historia, química, xeografía, arte, matemáticas, medio ambiente…) e que é importante preparar que e como queremos traballar nese espazo. Nesta reportaxe recollemos moitas claves e exemplos prácticos.

E aprendemos que o uso racional e coherente dos espazos exteriores é un tesouro educativo. Así o contou o profesor Dani Zuazagoitia: "As evidencias indican que nos espazos exteriores mellórase o proceso de aprendizaxe; está demostrado que cando estamos no exterior a actitude é diferente, así como as relacións entre nós –entre o alumnado, pero tamén entre o profesorado e o alumnado–, que en definitiva o ambiente é mellor, que se mellora o humor e prodúcense emocións positivas, e sabemos que os procesos de aprendizaxe están moi arraigados nas emocións. Todo iso aumenta a adhesión a este espazo e mellora a asimilación das experiencias e coñecementos (conceptuais e procedimentales) que adquiriron. Os conceptos e as operacións son a miúdo mellor entendidos que as explicacións abstractas, cando podemos velos, tocalos e manipulalos".

Barreiras de saída ao exterior

Non sempre é fácil organizar algunha actividade no exterior, por exemplo si pídese a un grupo que se desenvolve na aula cun único educador dous educadores para poder saír fóra. Os profesores recoñecen que a miúdo deben facer malabares para coordinarse. A falta de formación de moitos profesores para saber que facer fose e como facelo tamén dificulta a motivación dos mestres cómodos na inercia entre as catro paredes. Ademais, a externalización do currículo require traballo e esforzo.

En Euskal Herria, como non podía ser doutra maneira, a miúdo acompáñannos a choiva e o frío, e sabemos a teoría, "non hai mal tempo, senón roupa inadecuada", pero a realidade é que a miúdo o tempo é un límite para saír fóra.