A medida que o eco da violencia dunha época retrocedeu, vólvese a evidenciar, para os demócratas de sempre, que as vítimas son o verdadeiro proxecto político de “as súas” vítimas. Un acto especial en Madrid, cheo de orgullo, pola vitoria de ETA.

Cun novo aplastador, co fin de representar a vitoria, sacian o que non se pode coa picadura dos ferros? É así como alimentan a súa indignación pola perda do seu rival?

Si, como din algúns, o futuro dos vascos está nas súas mans, temos que cambiar algo. Así apenas se pode construír nada.

En relación con este acto, diría que construír o futuro de forma sostible ten dous pasos principais; elixir os materiais correctamente, un, e ter moi en conta a fase de demolición e a xestión dos residuos, outro.

Debater hoxe sobre o futuro, si hai debate, porque o que estamos a ouvir no Parlamento de Madrid non é o debate. Os cambios que trouxo ETA ao final da súa postura militar, situáronnos ante unha nova realidade, e aínda están por superar. Vexo á sociedade e á clase política no mesmo lugar que fai dous, tres ou catro décadas. Pero cun variable. Para algúns, até agora non é suficiente, non serve. Para outros, agora non se pode, quizais máis tarde…

Peor aínda, fálase doutra cousa. Trátase de situar o foco de atención do debate na inquietude institucional. Pretenden reactivar a fraude habitual, en función da conveniencia política, trasladando o asunto ao ámbito xudicial. Porque no Estado español ninguén dá tregua. De feito, a memoria selecciona o que quere ocultar, o que quere esquecer. Poñamos como exemplo a cuestión da tortura.

Con todo, cando dúas comunidades diferentes e antagónicas buscan os seus dereitos políticos como é lexítimo, en moitos conflitos resolveuse coa división. Temos moitos exemplos, porque os mapas non son intocables, e en Europa tampouco. Por iso, si a principios do século XX Europa estaba formada por 24 Estados independentes, hoxe ten 47. Hai que ter en conta que, nas últimas décadas, son dezaseis os novos estados que se formaron.

Porque non só coa participación no campo político resólvese o problema democrático, senón que se garante a competencia de todos os proxectos. En moitos lugares de Europa, que tantas veces serve para resolver a competencia entre as dúas nacións, en España non, por que?

A recompensa –sempre hai unha recompensa– consiste en renunciar á inviolabilidad constitucional. Temos que presentar propostas para transformar a Constitución, porque si non, como vimos até agora, calquera solución, incluída a que nós ofrecemos, non vai supor máis que o fracaso de que unha parte venza á outra.

A propia historia móstranos, cada vez que se abordou un proceso negociador para pór en solución o que se chamou conflito vasco, a clave de fondo que emerxeu desde Madrid, a democratización inacabada do Estado español.

Porque o futuro dunha comunidade política non pode basearse fríamente en tabús de suposta conveniencia. Nin sequera aproveitando a debilidade temporal da Moncloa. Os acontecementos futuros recentes serían realmente fráxiles, si non fosen máis que a vontade duns poucos responsables. Non serve de nada a vontade política, si non se basea en desenvolvementos profundos e duradeiros.

Non vexo moita fiabilidade no camiño que leva o PNV. Non é aceptable, ás veces si, ás veces non, alí si, pero aquí non. Non hai dúbida de que os abertzales vascos non compartimos a praxe da palabra.

O soño de Telesforo Monzón e outros moitos abertzales, a “colaboración” entre o PNV e a Esquerda Abertzale, está a facerse cada vez máis difícil. Levan demasiado tempo afastándose uns doutros. En caso de agresión e menosprezo mutuo ao principio.

O PNV e a Esquerda Abertzale, cada un polo seu lado, e, ao final, enfrontaranse, cada un dos dous deberá gañar en Euskal Herria. Ambos non poden ser superiores.

Quizá algúns digan que non estamos no momento axeitado para subliñar este tipo de situacións. Coñézoos, sei quen son, quen non os coñece?

Do mesmo xeito que antes estaba coa praxe de ser libre, creo que tamén hai que concretar ser abertzale. O contido desta reflexión pode parecer anticuado, pero canto máis nos afastemos destes principios, máis difícil resultaranos chegar ao que queremos.

Como menciono os obxectivos, creo que pode ser o momento axeitado para recoñecer, cunha longa mirada a todo o que até agora se veu facendo, que unha nación pode conseguir a súa liberdade, sen derramar nin unha pinga de sangue. Vale, tamén é o camiño que hai que seguir, si é posible.

Pero utilizando medios pacíficos, con toda a forza moral e reivindicando os dereitos recoñecidos internacionalmente. Si, sumando a todo iso, adquirísemos a vontade maioritaria da sociedade vasca, será suficiente?

O dereito a decidir, a autodeterminación, non se poden comprar con diñeiro, a verdade. Pero, que ocorre cando nas próximas eleccións o PNV di que está “a piques de saír cos traídos” de Madrid?