A piques de finalizar o curso, hai que facer unha profunda reflexión sobre a eficacia dos modelos lingüísticos da educación vasca, xa que segundo os datos publicados polo Goberno Vasco en Eustat, o modelo vasco (modelo D) foi o que máis éxito tivo no curso 2020/2021 nas etapas obrigatorias e non obrigatorias da CAV, cun total de 255.763 alumnos que cursaron os seus estudos en eúscaro. No modelo castelán (modelo A) participaron 55.259 alumnos e no intermedio (modelo B) 67.449 alumnos. Estes datos pon de manifesto que as matriculacións para estudar en castelán seguen sendo moitas, sobre todo no Bacharelato e nos ciclos de Formación Profesional. Entre as razóns polas que non se pode estudar en eúscaro atópanse que as ofertas de aprendizaxe en eúscaro sexan insuficientes nos niveis educativos máis altos citados, ou que en moitos centros concertados non se aposte polo modelo D. Por tanto, para que o proceso de euskaldunización sexa efectivo en todos os niveis da educación vasca é necesario levar a cabo os seguintes cambios:

En primeiro lugar, atendendo aos modelos lingüísticos que se ofrecen nos centros, na rede pública o modelo D é o que ten a oferta principal. Con todo, nalgúns pobos hai escolas públicas que ofrecen modelos A e B, aínda que a demanda é moi escasa. Por iso, tendo en conta as matriculacións, só deberíase ofrecer o modelo euskaldun con maior éxito nos centros públicos. Por outra banda, no que se refire aos centros concertados, hai que diferenciar entre os centros da Federación de Ikastolas e as escolas cristiás. A oferta das ikastolas é do modelo D, pero a das escolas cristiás é maioritariamente dos modelos A e B. Por iso, á hora de estudar integramente en eúscaro, existe un claro desequilibrio entre as ofertas da rede pública e das escolas cristiás en Euskal Herria. Está claro que os centros concertados publican a súa oferta educativa e teñen ese dereito desde un punto de vista propio e de interese privado, pero, aínda que non son institucións públicas, son miles os nenos e nenas que reciben e son axentes sociais importantes. Por tanto, as escolas cristiás deberían repensar a súa actitude cara ao modelo D e ter a valentía de ofrecer un modelo D euskaldun e eficaz, en beneficio do proceso de euskaldunización.

En segundo lugar, resulta preocupante a tendencia dalgúns alumnos e alumnas a cursar o Bacharelato no modelo A tras cursar as etapas educativas anteriores no modelo D, tal e como se recolle no escrito “Informe de matriculación curso 2020-2021” redactado polo Servizo Técnico de Educación do Concello de Barakaldo, na Educación Secundaria Obrigatoria estaban matriculados 195 alumnos e no modelo D 1.536 alumnos. No Bacharelato, con todo, os datos son moi diferentes; no modelo A, 536 alumnos e no D, 446 alumnos. Esta situación é especialmente frecuente nas zonas castellanoparlantes, o que indica que o proceso de euskaldunización no ámbito educativo non funciona correctamente en moitos municipios, xa que aínda que os alumnos aprenden maioritariamente no modelo D nas etapas obrigatorias, en gran parte están predispostos a acudir a centros concertados por ofrecer a continuación o modelo A. En consecuencia, é necesario un cambio de actitude por parte das institucións públicas, xa que non se realiza ningunha campaña para que os estudos de Bacharelato non obrigatorio tamén se realicen en eúscaro, o que contradi a aposta que algúns concellos fan pola aprendizaxe do eúscaro nas etapas obrigatorias.

En terceiro lugar, no que se refire á Formación Profesional, aínda que nos últimos anos realizáronse campañas para que os ciclos formativos impártanse en eúscaro, a oferta é moi escasa e en xeral impártense en castelán. Segundo datos elaborados por Eustat, a suma dos datos dos centros públicos e concertados da CAPV, no curso 2020/2021 un total de 18.090 alumnos/as do modelo A cursaron algún ciclo de Formación Profesional de grao medio ou superior. 9.321 alumnos/as no modelo D. Por tanto, hai moito que facer por parte das institucións para que a Formación Profesional sexa euskaldun, xa que a maioría dos estudantes aprenden eúscaro no seu proceso de aprendizaxe, pero ao finalizar a etapa obrigatoria, na maioría dos casos só teñen a opción de aprender o oficio en castelán, o que pode ter consecuencias negativas. Por exemplo, tender a utilizar o castelán nos oficios apresos. Ademais, aínda que a lingua materna de moitos alumnos é o eúscaro, desgraciadamente non teñen asegurada a posibilidade de aprender o ciclo que queren na súa propia lingua; por suposto, os alumnos deberían ter dereito a aprender a profesión tamén na lingua materna.

En resumo, a pesar de que o éxito do modelo D é notable á vista das matriculacións e ofertas dos modelos lingüísticos, non é do todo certo, xa que moitos alumnos e alumnas realizan os seus estudos finais no modelo A. Por iso, é necesario facer unha oferta atractiva e un reforzamento profundo do modelo de inmersión por parte das institucións en todas as etapas educativas, xa que, á vista dos datos que se estudaron, este modelo é o que realmente euskalduniza de maneira eficaz. Os estudos demostran que só os nenos e nenas escolarizados nun sistema de inmersión son capaces de desenvolverse eficazmente nas dúas linguas oficiais da CAPV. Por tanto, están esgotados os modelos lingüísticos vixentes e, en consecuencia, a lei educativa do País Vasco debería regular un único modelo de inmersión lingüística en eúscaro, ademais de garantir o bilingüismo, xa que é a única maneira de garantir o dereito a estudar en eúscaro en todos os niveis educativos, independentemente de que sexan obrigatorios ou non.