A GPMB creouse en maio de 2018, impulsada polo Banco Mundial e a Organización Mundial da Saúde. Tras a epidemia de ébola até 2014-2016, e por orde do Secretario Xeral de Nacións Unidas, creouse o Grupo de Tarefas sobre Crises Sanitarias Mundiais e o Grupo de Alto Nivel de Resposta a Crises Sanitarias a Nivel Mundial. A GPMB nace co obxectivo de seguir o seu traballo. As súas funcións son medir a capacidade do mundo para protexerse das emerxencias sanitarias, alertar das carencias existentes e propor propostas para superalas aos líderes e institucións internacionais. “En especial, atendendo aos riscos biolóxicos como as epidemias e as pandemias”.

A comisión está composta por 15 persoas, sendo dúas os principais responsables: O ex primeiro ministro noruegués e ex director xeral da Organización Mundial da Saúde (OMS), Gro Harlem Brundtland, por unha banda, e o secretario xeral da Federación Internacional de Sociedades, Cruz Vermella e Ilargierdi Vermella, Elhadj As Sy, por outra. O GPMB é, por tanto, unha organización creada polos principais puntos de poder do mundo. En setembro de 2019 publicou o seu primeiro informe: Informe anual sobre a formación mundial en emerxencias sanitarias.

Previsión detallada da pandemia

O título representativo do informe é o mundo en perigo. Dous son as ideas principais que transmite o traballo. O risco de pandemia é grave e o mundo non está preparado para afrontalo: “Enfrontámonos a unha ameaza moi real da pandemia. Unha pandemia moi mortal, causada por un patóxeno respiratorio que pode matar entre 50 e 80 millóns de persoas e liquidar case o 5% da economía mundial. Unha pandemia mundial desa escala sería un desastre. Provocaría caos, inestabilidade e inseguridade xeneralizadas. O mundo non está preparado”. O informe tamén previu no seu terceiro apartado a orixe desta pandemia: “Prepárache para o peor: unha pandemia de expansión rápida provocada por un patóxeno respiratorio mortal”. Como exemplo posible, cita “unha cepa especialmente mortífera da gripe”.

O risco non é de onte, e sábeno

O informe é de setembro de 2019. Pode pensarse que os gobernos e as organizacións internacionais non tiveron tempo de adoptar nese curto período de tempo medidas efectivas ante o risco. Pero a partir da lectura do informe queda claro que o risco está xa identificado hai tempo. Faise referencia a diversos tratados que se desenvolveron a nivel internacional fronte á pandemia e os riscos de emerxencias sanitarias, os primeiros en 2005 –fai 15 anos–. Entre 2011 e 2018 a OMS analizou 1.483 brotes epidémicos en 172 países. Os brotes sucédense cada vez máis a miúdo, segundo a GPMB, e a tendencia anuncia unha tendencia ascendente: “Enfermidades que poden converterse en epidemias como a gripe, a síndrome respiratoria agudo severo (SARS), a síndrome respiratoria en Oriente Medio (mers), o ébola, a púa, a peste ou a febre amarela, entre outras, anuncian unha nova etapa: brotes máis frecuentes, efectos deplorables e propagación potencialmente rápida, cada vez máis difícil de xestionar”.

Non adoptar medidas estruturais

O informe desglosa tanto os avances como as carencias que se produciron nos últimos anos. Pero queda claro que as autoridades mundiais non teñen vontade política de adoptar medidas efectivas: menciónanse as medidas acordadas entre os logros e as institucións e programas creados; nas carencias, a falta de compromiso coas mesmas. Non se adoptan medidas estruturais: “Aceptamos durante demasiado tempo dar ciclos de terror e abandono ante as pandemias: esforzámonos cando xorde unha ameaza grave e esquecémonos enseguida cando a ameaza se reduce”. O informe pide cumprir os compromisos, recursos e prazos concretos.

A GPMB considera que un sistema sanitario universal e de calidade é básico para evitar epidemias. Na Unión Europea, o número de camas por cada 100.000 habitantes situouse en 2006 en 574. En 2017 o número de camas foi de 504, un 12% menos (a OMS recomenda 800 camas). No Estado español, entre xaneiro e febreiro de 2020, o sector sanitario perdeu 18.320 traballadores, o que supón un descenso interanual do 4,1%. Máis que o coronavirus, a infraestrutura sanitaria está a morrerse: non hai suficientes prazas na UCI, non hai suficientes respiradores, non hai suficientes profesionais, non hai máscaras...

Non é un accidente, é unha consecuencia lóxica

A enfermidade forma parte da vida, segundo o GPMB, pero “unha combinación de tendencias mundiais” transformou o terreo de xogo: “O cambio climático, a urbanización intensiva, o crecemento exponencial das viaxes internacionais e as migracións, tanto forzadas como voluntarias, aumentan o risco para todas as persoas en todas partes”. Son, con todo, características estruturais da nosa sociedade capitalista depredadora. Tamén a pobreza, a medicinación desmesurada ou a explotación industrial intensiva de animais e plantas, entre outras cousas, que son as fortalezas das epidemias. Por iso, segundo o informe, trátase de riscos estruturais que continúan aumentando a pandemia.

Confianza? Entre cidadáns

A emerxencia sanitaria e a emerxencia climática teñen grandes similitudes: as autoridades coñecen ben a magnitude do problema, coñecen ben as medidas a adoptar, pero non fan nada nesa dirección. Agora pídennos confianza ante unha crise que, segundo din, era imprevisible. Dar confianza e con confianza todos os nosos dereitos. Tamén niso, facendo caso omiso ás recomendacións do informe –lémbrese quen son os autores do informe, todos eles alleos ao sistema anti revolucionario–. O GPMB di que no contexto dunha emerxencia sanitaria, e antes, é imprescindible a participación activa da poboación e das comunidades. Especialmente os nenos e as mulleres. Din que é cuestión de eficacia.

Pero o pobo estaba en casa, quieto e mudo, militar e policías en plena rúa. Os gobernos centraron a súa xestión na recentralización, o militarismo e a desaparición da democracia formal, incluída a española. As medidas adoptáronse sen consultar con ninguén, nin coas forzas políticas do Parlamento, e moito menos coa cidadanía ou coas organizacións sociais. Os lehendakaris de Navarra e da CAV asumiron con normalidade a imposición da lóxica ditatorial. Pola contra, as redes de vixilancia autoorganizadas pola cidadanía foron criticadas ou se tentaron desactivar nos últimos anos. Nin sequera responderon á invitación da mesa de crise, proposta polo movemento feminista e apoiada por numerosos axentes sociais. A confianza será imprescindible tanto nas próximas semanas como nos próximos anos, si. Pero teremos que construílo por abaixo e pola esquerda, en horizontal, de porta en porta.