Traducido automaticamente do vasco, a tradución pode conter erros. Máis información aquí. Elhuyarren itzultzaile automatikoaren logoa

Mirando ao tempo sen historia

  • Os vascos presentes chamaron hai séculos Gran Bahía ao estreito de Belle Isle, que case se unen entre Terranova e Labrador. Os pescadores estableceron a península da entrada da suposta bahía xigante e entre as illas as aldeas de tempada para cazar baleas e sacar o seu aceite. Alí permanecían meses, enchendo os envases co máximo de aceite posible e antes de volver a Euskal Herria. O porto máis coñecido é Rede Bay, pero tamén se atoparon rastros de vascos en Chateau Bay.

07 de xullo de 2017 - 16:10

Xateo

Esta bahía da península de Labrador, que só se pode chegar en barco, caracterízase polo seu castelo. Unha fermosa montaña de basalto, oculta pola néboa incesante, dá nome a todo o contorno, cuxas columnas pentagonais, unidas unha xunto a outra como un órgano xigantesco, danlle un carácter fantasmagórico. Con todo, non é difícil imaxinar por que este foi o punto de referencia para os mariñeiros procedentes de Europa, a primeira gran roca e atalaia que se vía ao chegar á costa.

Este Libvrv é un dos libros máis antigos en eúscaro da guía Ixasoco Navegación para navegar, editada en Bordeus en 1677, explica como buscar novas terras. Nela Piarres Etxeberri describiu as regras e os camiños da navegación e é especialmente interesante a información para chegar a un ou outro sitio que proporciona exercicios sobre o mapa, non sobre as explicacións da contorna.As coordenadas de chegada á costa son curiosas.

“Xa ves que hai grandes paxaros brancos, máis grandes que os marlines, e pescozos longos, porque pensas que os nativos chaman oblicuos, e tamén uns paxaros negros, que pensan que as ciruelas vermellas, porque os paxes chaman oblicuos, e cando os vexas, quedarán moi lonxe e faráselles a garda”.

En Chateau Bay tamén hai paxaros brancos e negros, quizá os mesmos que describiu Etxeberri. Durante décadas, os baleeiros vascos do século XVI viviron esta tranquila localización coñecida como Xateo. É un lugar que se menciona con frecuencia nos documentos de Oñati, un lugar de encontro habitual no trato con mic mac e innuit. Aínda que na actualidade están cubertos, nas escavacións levadas a cabo nos anos 80 os arqueólogos atoparon os fornos, barricas, carpintaría e pilas de teza necesarios para a industria da balea. Do mesmo xeito que en Rede Bay, onde se atopa mergullada a nave San Juan, os expertos confirmaron a presenza de dúas naves vascas nas augas xeadas desta extensa bahía. Con todo, o enorme custo que supón levar a cabo a investigación no espazo, implica a inevitable paralización de restos de madeira afundidos durante cincocentos anos.

excavaciones de chateau 1

1989. Imaxes das escavacións realizadas en Chateau Bay. Fornos de fusión de aceite de balea e carpintaría. (1)

Sur-Norte

O lóxica Norte-Sur adquire outro sentido no gran Norte. Cada vez máis arriba, as condicións de vida son máis duras. Nas saias da montaña hai un antigo cemiterio con fosas novas e marabillosas. A idade dos mortos revela a dureza da contorna.

Hoxe en día só quedan uns poucos edificios no pequeno pobo baixo o castelo. Os últimos vestixios de vida dos habitantes de principios do século XX, abandonados ao tempo. O arqueólogo Manu Izagirre informounos que hai tres décadas, cando se realizaron as escavacións arqueolóxicas do San Juan en Rede Bay, aínda había xente alí. Para entón xa se sabía que o pobo ía quedar buxán, xa que na cincuentena do século pasado, ao unirse Terranova e Labrador a Canadá, o goberno da Confederación recolocou preto de 300 pobos como este en terras máis poboadas do sur. O Estado non podía garantir as infraestruturas básicas en países tan remotos e fomentou a reorganización demográfica.

 

Imaxes de Dennis Minty e Dani Munté.

Mirando ao tempo

Cos edificios derrubados, as láminas de madeira corrompidas, as pontes rotas para pasar da illa á illa… Co comezo de Ekain, os icebergs liberados dos glaciario de Groenlandia se balancean sobre a auga, esperando que as forzas da corrente desprácense, por separado ou en grupos. A néboa baixa aparece por momentos e desaparece. O mar está forte e cambiante. O vento sopra con forza do nordeste. Igual que hai décadas e séculos?

Ante estes mundos arruinados e afundidos, as ideas do libro O tempo en ruínas, do antropólogo Marc Augé, sempre me pareceron estimulantes. Augé di que mirar as ruínas non é facer unha viaxe a través da historia, senón vivir a experiencia do tempo, sentir o tempo puro. Non hai paisaxe sen miradas, sen conciencia desa paisaxe. A falta de público, como unha árbore caída no bosque non ten son. Non é máis que a conciencia dun momento sen historia, unha intuición rápida e breve que sente ao contemplar o espectáculo que ofrecen eses mundos do pasado.


Interésache pola canle: Bale arrantzaleak
Primeiro golpe para a perda de baleas
Lekeitio e Ondarroa, 11 de marzo de 1623. As confrarías de pescadores de ambos os países asinaron un acordo para repartir a balea capturada conxuntamente.

AMERIKA EUSKALDUNEK AURKITU AL ZUTEN?
Nork aurkitu zuen Amerika? Cristobal Colonek, 1492ko urriaren 12an. Edo hori da, bederen, guztiok ikasitako bertsio ofiziala. Baina Europako kostalde atlantiarreko herrietan, Norvegiatik hasi eta Euskal Herriraino kontrakoa defendatzen duenik badago. Eskandinaviarrek euren... [+]

2020-05-05 | Goiena
Falece Selma Huxley, unha moza que investigou as relacións entre Ternua e os vascos
Selma Huxley Barkham era unha investigadora de arquivo que se dedicou a buscar no pasado dos vascos. Traballou moito no campo da historia marítima do País Vasco e Canadá. En xullo de 1973 chegou a Oñati atraído por un rico arquivo e alí viviu durante 20 anos co seu catro... [+]

Os vascos e os mares
Desde a costa de Terranova aos portos vascos
Co obxectivo de traballar e desenvolver a historia e a memoria do noso pobo desde outro punto de vista, os vascos nos últimos anos puxémonos mirando ao mar, máis aló das grandes historiografías, explorando os trazos dun pasado diferente. Con todo, nesta memoria que estamos... [+]

Pesca da balea no deserto
No deserto de Atacama, concretamente no barranco dO Medano, descubríronse pinturas rupestres a principios do século XX. Durante moito tempo o descubrimento pasou desapercibido, pero ao cabo dun século descubríronse máis cadros: 328 imaxes, distribuídas en 74 paneis.

2018-01-16 | Itxaro Borda
Abalo en furacanes
Hai pouco, Alberto Santana ensinounos en Euskal Telebista unha historia do Baskonia nunha sección moi bonita, na que os vascos non eramos moi afeccionados aos mares. Os seus antepasados tiveron que aprender a sobrevivir entre as ondas e as galernas. Desde o século XV, os... [+]

Teila gorriak eta dabiltzan harriak

Ez hartu harririk, ez teila zatirik, ez lorerik… ezer! Gure zapatilen arrastoa da zapalduko dugun lurrean utziko dugun bakarra. Ez egin harri pilarik, etorkizuneko arkeologoen lana baldintzatuko duzue eta. Horixe esan zigun Jason Edmundsek ondare kulturalaren zaintzaren... [+]


Desde Ternua, por esquecemento e ausencia
Cando os barcos europeos empezaron a chegar ás costas de Terranova e Labrador para pescar baleas e bacallau, hai xa cinco séculos, xa existía un certo código de honra na bahía das costas atlánticas. Si o galeón ou buque tomaba un lugar e nomeábao, ninguén máis podería... [+]

2017-02-02 | Reyes Ilintxeta
Iratxe Andueza, investigadora
"Tivemos máis conexión do que pensabamos cos pobos indíxenas de Canadá desde hai moito tempo"
Iratxe Andueza percorre Canadá. O Museo Marítimo Ría de Bilbao está a estudar as ferramentas que os pescadores vascos levaron á zona no século XVI. Tivo a oportunidade de coñecer de cerca a pidgina. Agora sabe como viven os indíxenas e non pode facer unha boa... [+]

2016-05-09 | Gaizka Izagirre
‘Euskal balezaleen triskantza’ dokumentala maiatzaren 12tik aurrera ikusi ahalko da

Euskal balezaleen triskantza duela ia laurehun urte jazo zen hilketa ikertzea helburu duen dokumentala da. Txuri eta beltzik gabeko istorio bat, zuria esateko hamaika hitz dituen herrian.


2016-01-11 | Haritz Rodriguez
Islandia eta euskal baleazaleak: iraganera bidaia hamabost argazkitan

Islandian oraindik geratzen da euskal baleazaleen aztarnarik, baita duela 400 urteko triskantzaren oroimenik ere. Bertako buruzagi baten aginduz hil zituzten hainbat arrantzale euskaldun, eta erreportaje honetan kontatu dizugu gertaturikoa. Argazkion bidez iraganean atzera egin... [+]


2015-12-22 | Haritz Rodriguez
Islandia
No ronsel dos baleeiros vascos
En 1615, os vascos que ían a Islandia a cazar baleas foron masacrados por orde dun xefe local. Catro séculos despois, ARGIA realizou unha viaxe por estes territorios. Ademais de coñecer de primeira man a importante presenza dos baleeiros vascos nesta illa, démonos conta de... [+]

Eguneraketa berriak daude