Tiven problemas para decidir o tema desta semana. Podía escribir sobre xenocidios, Palestina e a banalidade do mal. Pero no número especial de LARRUN non podía engadir nada mellor ao xa dito. Tamén podía escribir sobre o debate historiográfico que se produciu en Navarra en torno ao carlismo, pero Hedoi Etxarte adiantouse en Berria. Fronte ás masacres non deberiamos quedarnos embriagados, pero non vou ter fígado para escribir con este material cru. Decidín polo momento tratar temas máis inocentes e inocentes: neste caso, fontes e metodoloxía histórico-científica.

As fontes para os historiadores son imprescindibles porque nos achegan ao pasado. Poden ser de varios tipos. Os máis habituais e utilizados son os documentos públicos e privados (políticos, económicos, xurídicos, cartas, censos…), as publicacións de hemeroteca (xornais, revistas), as memorias e diarios persoais, as fontes literarias e un longo etcétera. Entre as fontes iconográficas e audiovisuais clasifícanse as artes plásticas (pintura, escultura, carteis, propaganda, …), a música, o cine, os vídeos de todo tipo, a cartografía ou as fotografías. A arqueoloxía, pola contra, ocúpase das fontes materiais, analizando os edificios, os obxectos ou a paisaxe no seu contexto. Tamén son importantes as fontes orais recollidas a través das entrevistas.

Pois todas esas fontes históricas son os nosos compoñentes. Pero, claro, estas fontes non as podemos utilizar en cru. Non podemos crer esta información en absoluto, aí radica a capacidade culinaria do historiador. Primeiro temos que definir e delimitar cal é o noso obxecto de investigación e expor preguntas e hipóteses respecto diso. A continuación buscamos e seleccionamos as fontes máis axeitadas para responder a estas preguntas ou hipóteses (si é posible, conformarnos co que hai doutra maneira). A continuación, e esta é a clave, debemos analizar críticamente a credibilidade das fontes. Podemos asegurar que as fontes son orixinais e daquela época? Cal é o emisor? Cal é o destinatario? Por que xorde esta fonte? Porque non hai que esquecer que as fontes non son neutras e obxectivas, senón que detrás delas poden existir intereses políticos e sociais en función do seu contexto social e cultural. Unha vez extraídos os datos das fontes, hai que contrastar toda esta información, é dicir, si é compatible ou contraditorio co que din outras fontes. Para terminar, emplatamos e servimos o preparado. É dicir, hai que escribilo en función dos datos obtidos, porque a historia á fin e ao cabo adopta unha forma narrativa. O texto debe reflectir as nosas ideas e argumentos e, de acordo coa información obtida, dar resposta ás preguntas iniciais e expor unha interpretación dos feitos históricos.

En definitiva, elixir as fontes, xulgar rigorosamente o seu contido e contexto, contrastar os datos obtidos e finalmente publicalos. Niso consiste o método histórico-científico, que é a nosa receita.