En marzo de 1987, nunha das reunións celebradas no edificio do sindicato CCOO, a Asemblea de Mozas de Arrasate decidiu ocupar o antigo cine Gurea. "Pedimos ao Concello o antigo matadoiro –situado xunto á actual sede da Mancomunidade– para que fose un gaztetxe e a súa resposta foi a demolición", explica Alberto Encinas, membro de AGA. Tras darse conta de que non ían avanzar por ese camiño, e "fartos", finalmente, tras unha manifestación, ocuparon Gurea, o 3 de abril. A pesar de que ao día seguinte os ertzainas desaloxaron o edificio, AGA volveuno a ocupar, e durante case dous anos utilizárono como gaztetxe Gurea, até principios de 1989.

Varios membros de AAD, tras a decisión de ocupar Gurea en marzo de 1987.

Aciñeiras lembra que foron anos "bonitos". "En Euskal Herria había moitísimos movementos e xurdiron novos movementos sociais. Resumiría cunha metáfora: moitos mozos saímos do armario con ganas de facer cousas. A rebeldía foi unha explosión", di. Pero, ao mesmo tempo, a heroína golpeara con forza naquela época e moitos suxeitaban o gaztetxe coa heroína. "A sociedade non estaba preparada para dar solución a este problema, e menos aínda o gaztetxe. A aposta dalgúns foi a máis fácil: denunciar e sinalizar o gaztetxe. Pero a nosa aposta foi ser creativo e rebelde, porque tiñamos moitas ganas de cambiar moitas cousas".

Alberto Encinas, en Radio Sorgina.

Isto foi así, xa que naquel gaztetxe facíanse todo tipo de actividades. Por exemplo, crearon Sorgina Irratia, unha emisora que aglutinaba á maioría das asociacións do pobo, que reflectía todo o movemento da rúa, e crearon o grupo de teatro Tunantes do Norte. "Os nosos traballos eran un compromiso co movemento antimilitarista, a Okupa, contra a pasividade e a sensibilización ante a SIDA, ademais de participar noutras historias e nas que colaboramos coa iniciativa HIES, liderada por Jon Salaberri", engadiu.

Foi un concerto dA Polla Records, pero foi o comezo do final de Gurea, cando dúas persoas da esquerda abertzale cortaron a luz na metade da actuación. "A pesar de que o Concello estaba disposto a volver iluminar o noso, entregámoslles as chaves, estabamos cansados de que a diana fose fácil para eles", destacou Aciñeiras.

Discontinuidad e creación de AGAKO

Iso foi a principios de 1989, e logo houbo unha pausa de dous anos, sen asembleas nin gaztetxe. Durante este tempo os mozos reuníanse no claustro do edificio contiguo. Este edificio, que na actualidade é Kulturate, xa fora un hospital de tuberculosos, e por iso coñéceselle como antigo hospital, segundo explicou Iker Barandiaran. -Tamén foi unha gardaría cando eramos pequenos. Pero naqueles momentos, o edificio estaba pecho", engadiu. Precisamente, Barandiaran foi un dos promotores de converter o antigo hospital en gaztetxe. "En 1990 e en 1991 celebrouse a quincena artística, para o que se derrubaron tamén algunhas paredes. Nós andabamos por alí e ás veces entrabamos, simplemente a xogar ao ping pong, a tocar a guitarra ou a estar. Unha vez entramos máis, alí empezamos a reunirnos e de aí saíu a idea de crear o gaztetxe. Así, uns poucos que estaban activos en Gurea e outros que coñecemos a Gurea creamos o gaztetxe".

A barra do antigo hospital na década de 1990.

Tiñan "moi claro" que Gurea e AGA foran a semente e non querían que rompese, pero decidiron porlle outro nome. "O novo nome xurdiu dunha especie de concurso: Confraría Organizada de Mozos Alternativos de Arrasate (AGA)". Desta forma, en abril de 1991, o antigo hospital comezou a súa andaina, xestionado por AGAKO. Alí tamén levaron a cabo diversas actividades: "Fundamentalmente concertos, como os dO seu ta gar, Soziedad Alkoholika ou Etsaiak. E tamén de grupos de diferentes partes do mundo. Doutra banda, creouse a asemblea contra o TAV, levaron a cabo diversas campañas co Concello en materia de drogodependencias, iniciativas sobre a sida, sexualidade, volta do 8 de marzo, talleres diversos, colaboración con AED e Txatxilipurdi, etc. Tamén era época de insumisión e, en colaboración co grupo insubmiso, organizamos durante anos o Día da Insumisión".

Entrada ao antigo hospital.

Con todo, o Concello advertiulles desde o principio de que este gaztetxe non sería para sempre. Ademais, como Gurea, o Concello tampouco vía con bos ollos o antigo hospital, segundo Barandiaran. -Creo que tiñan o reparo de pechar o segundo gaztetxe. Durante moito tempo negociamos co Concello sobre o mozo e o futuro do antigo hospital e, finalmente, AGAKO realizou o deseño previo da Uarkapekoa".

Así as cousas, o antigo hospital mantívose até o ano 2002, tras a aprobación do proxecto de Kulturate por parte do Goberno municipal. "Aínda así, en Altamira deixouse aos mozos un pequeno local onde poder gardar material e reunirse ata que tivesen un novo gaztetxe", explicou o alcalde. A pesar de que o de Altamira é un simple local, o movemento seguiu adiante, e mostra diso é, por exemplo, o nacemento do fanzine Gazta Xa naquela época.

O salto a Uarkape Gaztedi

En xuño de 2003 inaugurouse o actual gaztetxe, construído polo Concello. As asembleas dos primeiros anos do novo gaztetxe eran "moi masivas", segundo Ane Gorosabel, membro de AGAKO nese momento. "Ante a necesidade dunha substitución na Asemblea, fíxose un chamamento á mocidade do pobo para revitalizar o gaztetxe. Recordo que na miña primeira asemblea estabamos uns 100 mozos. Non sei de onde sacaron tantas cadeiras! Ese foi o meu primeiro contacto co mozo, a principios de 2004", explicou. "A pesar de que empezamos a entrar unha nova xeración, tamén quedaron algúns membros da xeración anterior, e iso foi fundamental para avanzar nesa dirección", engadiu. Ao principio, o gaztetxe estaba "moi buxán", frío. "Con todo, co tempo, foise enchendo, e non só cos murais, o rocódromo ou a barra. A experiencia foi a vestir o gaztetxe, e fixémolo entre todos".

No vixésimo aniversario de AGAKO, en 2011, varios membros da asemblea, fóra do gaztetxe de Uarkape.

A entrada ao gaztetxe de Uarkape, nos seus inicios.

No aniversario, "recuperado das forzas do Estado"

Coincidindo co mes de abril de 2021, AGA celebra o seu trixésimo aniversario en plena praga. "Condicionou absolutamente o aniversario. Grazas á pandemia ou á pandemia, fixemos un documental, un libro e un videoclip. Si a situación fose a primeira, fariamos unha comida popular xigante e unha macro-concertos; non entrariamos nun exercicio de memoria como este e o resultado foi moi bonito", explicou Inesa Ugalde, de AGAKO.

A manifestación, que partiu en 2011 da praza Seber Altube, enmárcase no 20 aniversario da protesta.

Segundo subliñou, o 25 aniversario foi un punto de inflexión, porque a nivel de Euskal Herria, os gaztetxes tamén se marcharon "cara a un novo modelo de militancia". "A día de hoxe, vexo unha asemblea renovada, con moitos mozos. O traballo realizado nos últimos anos está a dar os seus froitos e, mirando ao futuro, estamos con ganas, con forzas renovadas, para afrontar os retos de cada momento".