Bonitos mandalas co sangue da menstruación, cómics cheos de humor e reivindicacións, fotografías de mulleres con manchas de menopausa, unha novela sobre unha muller menopausa... Os creadores feministas han traballado o tema da menstruación de mil maneiras; na exposición ‘Hilekoa gorria ote’ convidaron a coñecer estes traballos e a reflexionar sobre os tabús que se construíron á volta da menstruación.

A coordinadora da exposición é Ainhoa Aldazabal Gallastegi. O filólogo eibarrés é membro do programa Skolastika, dedicado á muller, a cultura e a literatura, e leva cinco anos recompilando traballos de creación sobre a menstruación e impartindo cursos sobre a literatura e a menstruación. A exposición estará na casa de cultura da localidade biscaíña até o 29 de marzo.

Nós cos corpos que son nosos

Como vivimos a regra? Como nos fixo vivir a sociedade? “Pensamos que os nosos corpos son feos, que só os necesitamos para dar a luz, que son incomprensibles. Sucios”. Tanto si son mortais coma se non, moitas persoas teñen interiorizada esta lectura do patriarcado. Desde o feminismo traballouse en contra destes mitos e falsas crenzas, e artistas e escritores fixeron moitas achegas para romper tabús; tal e como sinalou Aldazabal na exposición “os corpos estigmatizados necesitamos ferramentas propias para falar dos corpos que son nosos”.

Nun panel da exposición resumiron a mensaxe que nos deu o patriarcado sobre a menstruación: “A regra é de 28 días. Dura 4 días. É moi normal que haxa dores nos días previos ao mes. Coidado cos homes. Despois do primeiro mes pode quedarse embarazada. Por tanto, despois do primeiro mes xa es muller”. A menopausa e as enfermidades, por exemplo, foron tabú nos tabús.

Segundo explicou Ainhoa Aldazabal, Erika Irusta asistiu a un curso do pedagogo da menstruación, co obxectivo de profundar no tema. Na exposición deixáronse de lado as mensaxes do patriarcado e reivindicouse a atención ás propias vivencias, en liña co que Irusta divulga. Nunha zona da sala proponse observar os ciclos da menstruación, xa que os corpos das mulleres poden achegar moita información: “Algúns seremos cíclicos, e ademais do derrame de sangue, representaremos nos diagramas o baile hormonal que é o noso corpo. Outro non”. Ademais, nun computador da exposición pódese ler como varias mulleres de Elorrio lembran o seu primeiro mes. Aldazabal explica que inicia os seus talleres con esta pregunta: “Non atopei a ninguén que non se acorde da primeira vez; todos nos marcaron dalgunha maneira e, con todo, de cando en cando pregúntannos sobre iso”; sinal de que é un tabú.

Muro de escándalos

Para pór de manifesto que a menstruación é un tema que hai que ocultar na sociedade, a exposición mostra algunhas situacións que son tabús por medio de fotografías: un nadador cun mes, un tabernero -unha muller que traballa en público- cunha mancha de sangue nos pantalóns, unha masturbación cun mes, unha copa para recoller sangue nos baños de fóra de casa... Aldazabal advertiu de que a mera visualización do tabú escandalízanos, por iso chamaron a este espazo expositivo “Muro do escándalo”.

Ao fío desas imaxes escandalosas da sociedade, o membro de Skolastika lembrou as palabras de Erika Irusta: “Nesta cultura o que fai dano é a menstruación, e non a menstruación mesma”. Tamén na entrevista de Irusta á Luz dixo: “(...) dásche conta de que o problema ou o que está mal non son as túas hormonas ou o teu corpo, senón esa mirada misógina herdada. Por iso é difícil ter un mes nesta sociedade”.

Bordos menstruais aínda

Tras unha reflexión sobre os tabús, a mostra reúne obras de artistas e escritores feministas, que participaron na exposición. Recibiron obras de todo tipo: o humor para romper tabús a través dos cómics (Lola Vendetta, Regina Dibina); performances rechamantes como a obra do artista Casey Jenkins que bufó durante 28 días coa la de millo; e pinturas con sangue da menstruación, como a “Menguante” realizada por Zanele Mandmuholi en Sudáfrica. Zanele Muholi é unha artista lesbiana e activista que loita por descubrir mundos ocultos e castigados en Sudáfrica.

Nas súas obras literarias, recolleron numerosas pasaxes significativas e puntos de vista de mulleres sen menopausa como Miren Agur Meabe, de Ollo Cristalino, e A intensa calor da lúa, de Gioconda Belli; Sen fame, de Delphine De vigan, onde unha muller con anorexia relata a súa desaparición. Nestes textos tócanse varios bordos da menstruación. Tal e como explicou Aldazabal, dependendo do contexto, o feito de baixar ou non a menstruación pode dar alegría, tristeza, vergoña... Non é o mesmo para calquera que queira quedarse embarazada, que estea enferma, que unha moza que sexa violada.

Na exposición tamén se habilitaron espazos para ler e ver vídeos: sentar e gozar da tranquilidade de ver novelas, ensaios, cómics, revistas, documentais, blogs de vídeo e reportaxes. Tamén se elaborou un catálogo cun gran contido de materiais, xa que hai creacións de diferentes perspectivas. E é que, como subliñaron, “fixéronnos crer que só hai unha forma de vivir a regra. Pero a experiencia do menstrual é variada, non absoluta, cambiante e non eterna”. Ainhoa Aldazabal e amigos de Skolastika teñen a intención de trasladar a exposición de pobo en pobo; queren seguir recollendo material e sacando tabús.