O 18 de marzo, tras moitas incidencias, PNV, EH Bildu, PSE e Podemos acordaron as bases do sistema educativo vasco. Lembremos que o PSE fixo importantes emendas no ámbito do eúscaro ao documento acordado polo PNV e EH Bildu, deixando a EH Bildu nunha posición difícil. Posteriormente, Podemos tamén pactou varias emendas co PNV e o PSE. Finalmente, EH Bildu tamén se sumou ao acordo, tras incorporar outras emendas.

Con todo, este tipo de traballos longos e detallados non tiveron en conta as diferentes situacións do eúscaro: o ámbito vasco, os euskalkis, os nenos e nenas euskaldunes do ámbito castelán, ou o problema do tres ámbitos xurídicos (CAV, Navarra, Iparralde). Lamentablemente, este tipo de realidades evitáronse e ocultado. É máis, na CAV, a evolución do uso do eúscaro foi degenerando nos últimos anos, por falta ou por imposibilidade de responsabilidade das autoridades educativas. E a iso tampouco lle chegou ben. De feito, nos últimos anos, desde o ámbito da educación están a chegar resultados moi preocupantes. Todos os indicadores da evolución do eúscaro mostran unha clara tendencia á baixa, e cremos que chegou o momento de canalizar algo efectivo.

Desgraciadamente, tras analizar detidamente o informe, concluímos que presenta carencias e riscos significativos. De feito, a proposta que se acordou pode supor un camiño para deixar de lado máis o eúscaro.

Por exemplo, no punto 68 bis do informe sinálase que os centros “alcanzarán os obxectivos lingüísticos na medida en que o demande a súa contorna sociolingüística”. En concreto, que significa isto? Poderán os centros establecer obxectivos inferiores á B2 en función da zona sociolingüística? Unha boa fórmula para pór o eúscaro no camiño da irrelebancia.

No punto 131 bis indícase o seguinte: A lei aposta por unha “educación plurilingüe” a través de “as dúas linguas oficiais e, polo menos, unha lingua estranxeira”. Evidentemente, imos a un modelo trilingüe. Baseándonos na experiencia de Navarra, a nosa preocupación non fai máis que aumentar. Nin sequera fálase do modelo de inmersión en eúscaro cando os tribunais superiores de España romperon o modelo de inmersión en Cataluña e forzáronlle a introducir o castelán.

No documento acordado non se cita nin o País Vasco, nin a cultura vasca, nin o currículo vasco, nin o ámbito normativo soberano, nin a promoción da educación euskaldun ou a cultura vasca. Si, “educación plurilingüe e educación intercultural”. O discurso pola suposta “pluralidade” representa o que debería ser a favor do eúscaro.

Ao finalizar a ESO, os alumnos contarán cun “coñecemento práctico suficiente” do eúscaro e o castelán e “coñecementos suficientes” dunha lingua estranxeira. Establécense os mesmos obxectivos para o eúscaro (situación vulnerable) e o castelán (lingua imposta absolutamente dominante). En ambos os casos, o nivel a alcanzar ao finalizar a ESO será o B2. Iso non ten nin pés nin cabeza. O que supostamente parecía xusto, pero que non é senón un fin tramposo. Están dabondo as horas lectivas para garantir o coñecemento do castelán, pero como van garantir o “coñecemento práctico” do eúscaro reducindo as horas lectivas? Máis aínda, cando até agora non se cumpriu en ningún sitio?

No caso da Formación Profesional, os alumnos deberán obter a “Capacitación Técnica Lingüística no ámbito profesional correspondente”. En que idioma non se di, pero na formación profesional da CAPV a matriculación no modelo D non chega ao 20%. Unha aposta de verdade valente!

Dise que o eúscaro será prioritario en todas as actividades e relacións da escola. Por desgraza, no modelo actual D isto conséguese raramente. Pois como se vai a conseguir nun modelo trilingüe?

Tampouco se di nada dos criterios de agrupamiento dos alumnos. Por tanto, podemos pensar que en diante se seguirá segregando sistematicamente dos centros infantís euskaldunes, vulnerando a identidade e os dereitos fundamentais dos nenos e nenas. Desta maneira, os alumnos euskaldunes van seguir colocándose nun apertón de mans, e o resultado é evidente. Os alumnos euskaldunes abandonan o eúscaro e abrazan o castelán ata que son asimilados ao grupo principal.

Desta forma, para moitos alumnos e alumnas será practicamente imposible obter o nivel B2 de eúscaro. Hoxe en día na maioría dos centros educativos, co castelán como dono, cremos que estas bases legais veñen reforzar o castelán nas relacións entre os alumnos e alumnas, e que o único que fan é atrasar o problema. É dicir, sen alumnos euskaldunes plurilingües, alumnos castellanoparlantes enteiros pero euskaldun pasivas, sairán “curtos” da escola, a pesar dos coñecementos de inglés. Este acordo non nos parece en absoluto “histórico”, parafraseando as palabras dalgúns políticos. En todo caso, será histórico o retroceso que nos traerá ao mundo vasco, talvez definitivo, cumprindo os desexos dalgúns dos asinantes.