A recentemente aprobada Lei de Educación é tan mala como nova. Ao longo de todo o proceso de tramitación houbo un amplo sector social en contra do espírito desta lei, e esa oposición foi maior ante a súa aprobación. Queremos facer pública a valoración e a reflexión do ocorrido.

Non cremos que no último momento as achegas aceptadas ou rexeitadas frustren a lei que até entón era boa, porque desde o principio a súa formulación era prexudicial para a escola pública: a lei que equipase a rede pública e a privada nunca resistirá a segregación, non subordinará os intereses privados ao interese común e non garantirá o dereito a recibir en igualdade a educación euskaldun de todos os alumnos. Paralelamente aos primeiros pasos para a elaboración da nova lei, o Departamento de Educación dotou e ampliou no tempo os módulos de concertación educativa, ampliou as subvencións e adaptou a planificación e zonificación a favor da rede privada. O proceso da lei sempre foi por esa liña privatizadora, porque a base é que os centros públicos e privados conforman o Servizo Público Educativo Vasco.

A imposición do PSE xerou un gran balbordo, que fixo que a lei declare que se manteñen os modelos lingüísticos. Houbo un cambio desfavorable e obrigou a EH Bildu a votar en contra, pero tampouco no acordo de 2022 e no anteproxecto posterior recolleuse garantía algunha para que o modelo D siga sendo un sistema de inmersión, ou para que os modelos A e B da rede privada elimínense. A mala redacción actual non converte ás anteriores en boas. Os borradores non establecían ningún avance na euskaldunización.

A lei non se basea no consenso histórico cos axentes educativos, senón na negociación desenvolvida entre algúns partidos a partir do outono de 2020, na que o PNV e EH Bildu encomiaron polo menos a colaboración de tres anos. Un ano despois das negociacións, moitos axentes educativos (sindicatos, patronais, asociacións de pais, plataformas locais, centros educativos, expertos... en total, ao redor de 90) tiveron a oportunidade de recibir información e dar a súa opinión na Comisión de Educación do Parlamento Vasco. Os impulsores da lei presentaron como adhesións dos axentes o devandito naquela comisión, a pesar de que en moitas ocasións manifestouse a súa total oposición. Nese ambiente de presunto consenso chegou o apoio do 90% do Parlamento en abril de 2022 (que durou pouco, porque Podemos marchouse a curto prazo). A representación era ampla, suficiente para aprobar tantas leis como se queira, pero o apoio dos axentes non se materializou en absoluto en todo o proceso, xa que no Consello Escolar de Euskadi só as patronais apoiaron a lei xunto coa administración. Pola contra, os partidarios da escola pública han mostrado a súa oposición e organizaron grandes manifestacións na rúa.

Esta nova lei vai dar un respaldo legal á concertación universal que desde hai tempo temos establecida na CAPV. Esta concertación permitiu unha excesiva presenza da rede privada e non as posibilidades das familias. O desigual sistema educativo que debuxaron as políticas a favor da rede privada durante décadas esixe medidas urxentes a favor da rede pública e dos intereses comúns. As campañas institucionais de planificación, zonificación e matriculación dos centros deberían orientarse a iso. No seu lugar, ao establecer as políticas educativas, ponse como escusa para defender os intereses das redes privadas as supostas eleccións familiares.

O contido do acordo asinado en maio de 2022 por Jokin Bildarratz coa maioría dos sindicatos non ten nada que ver coa lei, pero o conselleiro utilizouno para sinalar que os sindicatos os tiña asumidos. Só un sindicato asinou o acordo xeral co Departamento de Educación en maio de 2023, en Arantzazu.

As formulacións que se puxeron sobre a mesa neste proceso, e os que recolle a lei, son os esixidos ao longo da historia polas patronais do ensino privado. Na CAPV as patronais son múltiples, desenvolven múltiples modelos educativos, pero pertencen á mesma rede e a todas elas interésalles recibir máis diñeiro, aínda que sexa en detrimento de a rede pública. Esta lei vén a blindar os intereses de toda a rede privada no momento en que a taxa de natalidade descende. Cremos que a ferramenta máis eficaz para facer fronte aos centros doctrinadores, castellanohablantes ou segregadores é soster unha rede pública única, euskaldun, xestionada democraticamente e dotada de recursos suficientes. Temos un longo camiño por percorrer, xa é hora de polo en marcha.

En resumo, consideramos que esta lei é unha lei sen consenso social e pouco consensuada, que ao ser privatizadora desde o primeiro borrador non será eficaz para acabar coa segregación e non garantirá a euskaldunización de todos os alumnos. Esta lei vai en contra da escola pública e a escola pública está en contra desta lei.

O Centro de Encontro Harro da Escola Pública Vasca loitou durante estes anos por unha escola pública para todos e todas, como eixo do sistema. Neste camiño, aínda que a lei recentemente aprobada sexa un obstáculo, seguiremos apostando polo público, consolidando a comunidade da rede pública e atraendo o maior número de forzas posible.

Arantza Fernández de Garaialde e José Manuel Martínez, membros de Harro da Escola Pública Vasca