Como espectadores e interesados no ensino, ao continuar coa campaña electoral, véñennos á cabeza os concertos da Banda Municipal da nosa cidade, eses concertos que imos todos os anos. Os músicos serían candidatos á presidencia. O mesmo escenario, todos ordenados, a mesma roupa, a mesma partitura, e co consenso claro de que o sistema educativo vasco non nos vai a botar os instrumentos musicais. O obxectivo deste artigo é explicar como vimos esta campaña desde o punto de vista educativo.

Os instrumentos dunha banda organízanse ao redor do director de orquestra formando un semicírculo. No ámbito educativo, o director é un poder corporativo. Neste momento histórico, os dereitos colectivos retroceden a favor do poder empresarial. Na danza da melodía como alianza público-privada, as grandes corporacións, ano tras ano, van adquirindo volume e poder político. Sitúanse por encima de calquera mecanismo de control democrático e teñen na educación, ademais do negocio, unha bonita plataforma para ampliar o seu ideario. En Europa, historicamente, o lobby empresarial European Round Table é unha partitura "neoliberal-educadora" interpretada polo noso hábil conselleiro, Jokin Bildarratz.

Nas primeiras filas, diante do director, hai instrumentos de corda. O PP e o PNV serían os representantes do poder corporativo no solo. Basicamente teñen un programa similar, a liberdade de mercado. Actúan de forma leal coa colaboración público-privada, sacan recursos do ámbito público e ponos a disposición das institucións privadas, concretamente das patronais da escola político-concertada, cando falamos de educación. Nesta campaña electoral non dixeron nin nos mitines nin nas entrevistas, e moi poucos nos seus entrañables programas. A razón é que chegaron á campaña cos deberes feitos. Os dous últimos anos foron moi longos para eles, porque co Concerto Educativo e a posterior Lei deixárono todo unido e moi unido. Neste proceso o PP xogou o papel de outsider, pero aplaude coas orellas. Ayuso puido celebrar cunhas cervexas a formulación do Servizo Público Vasco de Educación e gritar a liberdade de elección de centro.

Detrás das cordas hai instrumentos de vento doces que se estenden no aire de forma lixeira e fina. Están un pouco máis lonxe do director, pero esta vez coinciden cos instrumentos de corda. A Lei de Educación é un claro exemplo diso: PSOE e EH Bildu son cofundadores do concepto de Servizo Público Vasco de Educación. É o termo que crean para concluír o antigo debate entre o público e o privado, dannos a volta ao calcetín e dinnos que o privado tamén é público. Dálles igual a titularidade do centro, que sexa a rede pública a que máis euskaldunice, que a CAV teña un dos índices máis baixos da escola pública en Europa, que sexa un dos índices máis altos do Estado na segregación escolar ou que se cobre sistematicamente cotas. Todo vale para salvar ao privado concertado en épocas de baixa natalidade.

Ao amparo desta lei, incrementouse o financiamento da escola político-concertada e creouse un sistema opaco de matriculación que está a derivar ao alumnado da escola pública á privada concertada. Alguén escoitou aos instrumentos de vento (PSOE e EH Bildu) queixarse da inxustiza que provocaron estas dúas últimas medidas? Alguén ouviu que é inxusto que os centros privados concertados ofrezan máis prazas escolares que o público en moitos pobos? O PSOE regulou en 1985 os concertos educativos, e EH Bildu, desde os gobernos municipais, concede axudas sen fin á escola privada concertada: transporte, infraestruturas, propaganda en campañas de matriculación...

Na parte máis afastada atópase a percusión, son instrumentos musicais unidos á terra, unidos a ritmos populares. En canto á educación, nese lugar estarían Sumar e Podemos. Recentemente todas estas ferramentas eran tocadas á vez. Hoxe en día repartíronse e cada un toca o seu ritmo. Podemos, no Parlamento Vasco, realizou unha clara defensa da escola pública e mantivo a mesma actitude durante a campaña. Pero nos meses previos ás eleccións, Pablo Iglesias, desde Madrid, encomiou en varias ocasións as virtudes do sistema educativo vasco. Este tactismo foi un vulto no pano da súa sucursal vasca.

No medio dun concerto, cando a percusión toma toda a súa forza e dáse conta do espazo, un momento vólvenos tolo cando aparece a melodía do triángulo débil. Parece que pide permiso para que se considere e siga existindo. Pedimos desculpas aos músicos por esta metáfora de tan pouca base. Pois o momento do triángulo ocorreu no debate de ETB2. A educación non estaba no guión do debate, é impensable en calquera outro debate europeo. Si á percusión (Podemos e Sumar) interésalle este tema, por que non sacárono? Por que se negaron a afrontar o tema en campaña? Por que foron tan débiles cos defensores do político-concertado?

Renunciar á loita dialéctica é deixar de facer política e reafirmar o mito do oasis vasca. Temémonos que pronto este mito caia polo peso da policrisis que estamos metidos. Algúns datos infórmannos diso. O estudo de segregación escolar presentado polo sindicato Steilas lembra as consecuencias deste fenómeno: a segregación escolar é unha vulneración sistemática de dereitos fundamentais. Estamos a crear unha sociedade de dúas velocidades fronte aos nosos narices. Para advertir, sería conveniente dar unha volta polos barrios próximos a París para comprobar o que supón a falta de cohesión social.

Necesitamos unha nova orquestra democrática, orientada ao sector público e con criterios de xustiza social. E ímolo a conseguir, non temos ningunha dúbida. Temos moitas cousas ao noso favor, as mobilizacións a favor da Escola Pública Vasca foron históricas, conseguimos saír da subalternidad, recuperamos o orgullo do público e conseguimos aumentar a nosa base social. Moitos militantes de EH Bildu, mesmo do PSOE, recoñecen que o que se está facendo coa Escola Pública Vasca non ten nome.

Á vista da campaña, e de face ao que vai facer este “parlamento máis esquerdista e máis soberanista da historia”, é necesario afastarse da música orquestral e buscar outros estilos. O primeiro que nos vén á cabeza son as preguntas que Evaristo Paramos lanzaba nunha das súas cancións:

Por que necesita a lei a súa xustiza?

Por que non son capaces de convencer?

José Ángel Masa Espiña e Aratz Ortiz de Elgea Azazazeta, membros da Plataforma de Gasteiz Harro da Escola Pública Vasca