No último artigo, atendendo ao que nos ensinan as sementes, puxen en dúbida a dicotomía "reprodución/produción" e gustaríame seguir tirando del. Cando se produce a reprodución de plantas e sementes? E o nacemento? As sementes proveñen de flores polinizadas na tempada anterior da horta. Entón ocorreu, digamos, a "fecundación". Os hiatos, despois de estar encerrados neles (e nun almacén relativamente fresco creado por nós), deron paso ás novas plantas. Coa nosa axuda.

Unha vez lin a Charis Thompson o concepto de "coreografías reprodutoras", que me levou a mirar a reprodución doutra maneira. Para entón xa aprendera bastante ben a mensaxe principal da bioloxía da ESO: a reprodución é, na maioría dos casos, "sexual", e é consecuencia da mestura de material xenético de dous membros da mesma especie, normalmente de dúas de "diferentes sexos". Rápido e mal explicado, este era para min o fundamento da reprodución. Con todo, a idea de Thompson axudoume a ver como a reprodución vai máis aló dos procesos biolóxico-xenéticos, nos que a miúdo participan numerosos membros de diferentes especies. Proba diso son as múltiples formas de organización e comprensión da reprodución humana que xurdiron en diferentes culturas. Tamén o que ocorre na agricultura e na reprodución das sementes. No caso das hortalizas, onde se produce a "reprodución"? Podemos situar a reprodución só no momento en que se produce unha mestura de material xenético de dous individuos da mesma especie? Na miña opinión, a reprodución non pode ser entendida nin explicada sen a intervención de seres humanos e outros. Por tanto, a explicación principal dada pola bioloxía quédanos patas para arriba. Mesmo diría que esta explicación tivo e ten, entre outras cousas, a función de reforzar o discurso heteronormatico e antropocéntrico. E é que, por unha banda, situou a reprodución na necesidade dun macho e unha femia principalmente; por outro, situouna dentro da especie, fixando unha clasificación en función das especies elaboradas polo home, nas que o home aparece na parte superior da posible clasificación xerárquica. Pero a realidade é completamente diferente e máis complexa.

Ao nacer ou espertar as sementes que colleitamos na horta inflúen moitas criaturas. Por tanto, os procesos reprodutivos que vemos, xeramos e alimentamos na horta teñen máis coreografías que a acción entre dúas persoas. Pero nestas coreografías non todos temos a mesma capacidade de influír, non todos interactuamos da mesma maneira. Por tanto, esta idea coreográfica non só nos pode axudar a descentrar as explicacións heteronormaticas e antropocéntricas asociadas á reprodución, senón tamén a visualizar as relacións de poder que estruturan estas relacións plurais de reprodución. Porque a reprodución non é algo que ocorre en realidade na "natureza", senón que é consecuencia da influencia e a vontade de moitos seres. A miúdo combatido.