A noite do 21 de abril deixou resultados bastante claros ao redor dos partidos electorais gañadores e perdedores. Como ben sinalaron os Ortuzar, os votantes deron unha nova oportunidade ao PNV e foi o partido máis votado na CAV; en Araba e Gipuzkoa a vitoria foi para EH Bildu, pero con resultados que poden considerarse históricos. O PSE-EE e o PP tamén tiveron un aumento, pero os resultados do ano 2020 non eran complicados para ambas as partes. Vox tamén conseguiu o seu cun escano no Parlamento Vasco. Por tanto, case todos gañan menos o espazo da Esquerda Confederal, xa que Elkarrekin Podemos desaparecerá do Parlamento e Sumario conseguiu aos poucos o escano en Álava, sendo o representante da coalición Jon Hernandez do CPU. En moi breve, esta sería a primeira foto dos gañadores e perdedores da noite electoral.

Gana e perde

Pero gañar ou perder vai máis aló desa primeira fotografía. A correlación de forzas manifestada polos partidos na noite electoral non ten por que ser, nin terá colas no novo goberno que se constitúa. Así, o PNV pode ser considerado “gañador” con catro puntos e catro escanos perdidos, mentres que EH Bildu, que subiu case cinco puntos e gañou seis escanos, pode ser, polo menos, “perdedor” en parámetros de gobernabilidade. Neste sentido, os dous partidos que forman o Goberno e que o compoñen saíron vencedores. O PNV conseguiu o seu obxectivo, ter a primeira forza nos votos e ser maioría absoluta xunto co PSE. O partido PSE-EE tamén venceu porque gañar dous escanos deixou en boa posición para o proceso de negociación dos diferentes cargos do goberno, e bo, a diferenza do PNV, non recibiu ningunha sanción por parte dos votantes.

Os resultados electorais, por tanto, mostráronnos un novo mapa electoral da CAV, e por primeira vez abriuse unha nova oportunidade, xa que EH Bildu conseguiu cuestionar a supremacía do PNV nas forzas nacionalistas. Con todo, o Goberno que se constitúa non recollerá a modificación parlamentaria. O Parlamento de maioría “abertzale” e de maioría “esquerda” foi tratado en diferentes análises e valoracións dos resultados electorais. O que é ser abertzale e o que é ser de esquerdas daríanolo para longo, pero, a pesar de que este marco se aprobase, xa había unha maioría abertzale no anterior parlamento. Poden ser sumas, pero dentro do nacionalismo, polo menos neste momento, non hai un proxecto político común. Si a esquerda tivo puntos de encontro, tamén complexos e imposibles, e os dous grandes partidos deste ámbito político confirman a centralidade política do PNV. Ningún dos dous mostrouse como alternativa durante a campaña electoral. Só a Esquerda Confederal ha lanzado a elección dun goberno sen PNV, pero á vista dos resultados, con moi pouco éxito. A idea de que o PNV pase unha tempada no “deserto” non ten demasiado apoio nos nosos partidos políticos nin entre o electorado. Isto é o que hai, e di moito da nosa cultura política, e neste caso “nós” é a CAV, porque en Navarra é diferente, e outra cousa é a correlación de forzas e a realidade política.

Gana e perde. Faleilles de partidos e de gobernabilidade. Pero que proxecto gañou? O PNV sempre se situou ben no centro político e a estratexia da campaña electoral de EH Bildu tamén bebeu de aí. Tivo a oportunidade de situarse como catch all party ou como partido omnisciente, e conseguiuno a un nivel. Non hai máis que ver a polémica de Ortuzar e Otegi polas transferencias de voto. En canto os Ortuzar situaron a subida de EH Bildu na debilidade e transferencia de votos da Esquerda Confederal, Otegi lembroulle os votos que recibiron do PNV. Como valorar isto? Creo que a capacidade que tivo EH Bildu de situarnos no centro é indiscutible, e quen mellor se sitúe hoxe nesa centralidade política seguramente obterá a vitoria electoral. Tamén político? Adaptarse aos desexos do electorado tamén ten o seu risco…gañar e perder de novo.

Orfos

Déronse cambios no mapa postelectoral da CAV, víronse fortalezas e debilidades dos partidos, pero os partidos botaron balóns a outras cuestións. Ninguén mirou pouco aos que non participan na “festa da democracia” e moito menos aos fundamentos dese descontento político. Máis dun terzo da poboación vasca non vota. Leste mesmo dato é de análise, pero o máis significativo é que esta abstención non se distribúe de forma homoxénea na sociedade. Por capitais, as seccións con menor renda media son as que presentan maiores taxas de abstención. Seguramente estas serían as que máis “necesitarían” a intervención político-pública e, desde logo, as que menos participan nos procesos electorais. A brecha entre a política, os políticos e a súa vida é moi grande e as expectativas sobre o que un ou outro partido vai mellorar a súa vida son moi baixas. A participación política contáxiase e a tendencia á abstención. Non parece, con todo, que os partidos políticos sexan moi responsables, porque os deron por perdidos, ou porque, en definitiva, non forman parte do seu potencial electorado.

O dato das dúbidas tamén ten o seu fundamento. Se atendemos aos datos, a presenza de mulleres é maior que a de homes, mentres que entre quen teñen entre 44 e 65 anos esta tendencia é máis acusada. Aí está a “xeración Sandwich”, os avós que coidan aos seus netos e agora tamén deben coidar os seus nomes de pais e tíos. E sabemos que o coidado ten rostro de muller e moitas mulleres atrapadas na chantaxe do amor quedan orfas. A res pública segue sendo un ámbito masculino que quedou patente na campaña electoral. Non é o único tema que lle rexeitaron, pero quedou claro que o coidado é un problema e un problema das mulleres. Todos sabemos que se os danos do coidado vivísenos os homes tería outro protagonismo na axenda política e electoral. Unha sociedade tan anticuada que debería ser o reto da sociedade vasca para canalizala, pero os homes e asesores protagonistas da campaña electoral han priorizado outras cuestións. E a min vénme á cabeza o título do libro que escribiu Onintza Irureta en relación coas folgas na residencia de Bizkaia: “Non eran traballadores, só mulleres”.

Quedaron orfos tamén os que sofren a segregación escolar. A educación é hoxe a principal vía de cohesión social e equidad, aínda que a idea do ascensor social vaise debilitando. Con todo, este tema tamén desapareceu do debate electoral. Terán que ver si os que sofren a segregación escolar son os que peor situación socio-económica presentan (en fin, a pregunta é retórica) e, por tanto, fóra do ámbito pesqueiro dos partidos. A traxectoria seguida pola Lei de Educación puxo de manifesto as prioridades dos aspectos. Auzolotsa, sen asombro. “Elites de Hego Euskal Herria. Unha conclusión do libro “Análise do poder” é que quen queren un futuro prometedor en Euskal Herria teñen que ir á universidade privada. Elite, sempre elite.

Todo isto di moito de nós, seguramente máis do que nos gustaría. Tamén nunha contorna electoral cambiante, os perdedores de sempre.