Eneko Jorajuria (Senpere, 1977) é un profesor especializado de primeiro nivel en Urruña e Ziburu, con nenos e nenas que teñen dificultades para aprender eúscaro. A iniciativa púxose en marcha por primeira vez en Urruña e desde entón púxose en marcha un dispositivo de coordinación para deixar as pantallas durante 10 días. A experimentación arrincou en 2017 en Ipar Euskal Herria, e desde entón fixo aos nenos, que se estenderon tamén máis aló do territorio.

Como se decatou o profesor de Quebec Jacques Brodeur daqueles días sen pantalla?

Contoumo por primeira vez un compañeiro que traballou na cidade de Le Mans. O proxecto levouno a cabo alí como director, e pareceunos interesante facelo na escola. Non especialmente porque viamos os danos das pantallas na nosa escola máis que noutras ocasións, pero, en xeral, falábase do aumento do tempo que pasa fronte á pantalla, xa que cabía na vida dos nenos, na convivencia; algúns mesmo un pouco de soño. O concepto de desafío resultábanos moi interesante: facer algo entre todos e todas —buraso, profesores e nenos—. Iso é o que fai moverse, facelo en solidariedade.

Entón, o uso das pantallas xa apaixonábache na escola?

Era un tema que viña con bastante frecuencia nas nosas discusións. Non só as pantallas, senón tamén a mercadotecnia; xogos que traen de fóra da escola, como Pokemon. Están feitas para ser vendidas como poden.

Tamén tiñamos a conversación sobre a evolución dos temas que se poden ver na televisión, o que comentaban os nenos nos espazos de xogo. Con esta telerealidad, as retransmisións que vían ían cada vez peor: Lles Ch’tis, Lles Marseillais ou Cyril Hanouna, por exemplo. Hanouna utiliza moitas trufas ou insultos; nas súas actuacións, un dos seus obxectivos é burlar, humillar ao outro, algo que se converteu en algo habitual.

Mesmo na imaxinación dos nenos, nos debuxos ou nas historias que inventaban, xa advertiramos que utilizaban moito estes produtos para comprar.

Doutra banda, o obxectivo é traballar o impacto das pantallas na saúde corporal e mental, na convivencia, no medio ambiente.

Si. Polo menos que sexa un principio ou base para a súa elaboración. Ao final, neste desafío faise todo o contrario que as pantallas. Inventamos xuntos as actividades que podemos vivir. Os nenos teñen moitas ideas. Nun principio parécelles difícil descartar as pantallas, pero cando lles propón participar na organización das actividades, ou preguntando que lles gustaría facer nun tempo sen pantalla, teñen moitas ideas: queren facer deporte, queren ensaiar cousas novas, queren camiñar pola natureza, facer excursións, entrar en contacto cos animais. Hai unha educación que se fai aí. Complementariamente: o gusto polo deporte, por andar en bicicleta ou no monte. Convivir: desenvolver todo o que se poida vivir cos demais, pasar máis tempo cos pais e nais, cos irmáns e irmás, cos pais e nais, cos pais e nais.

Vistes as conclusións?

É posible que as melloras non se vexan seguidas, aínda que moitos digan que en dez días hai melloras. As familias numerosas din que o ambiente mellorou, os profesores din que teñen máis capacidade de concentración neste dez días. Non temos datos científicos para medir, pero hai un principio educativo para ver o mundo doutra maneira.

É unha solidariedade entre profesores, profesionais do mundo de complemento, escola, camaradas, asociacións, entre todos. Acelera un pouco a nosa rede. A educación na información tamén está en xogo neste século que os mozos coñezan e controlen a tecnoloxía, sen que as tecnoloxías lles controlen. Deben educarse sobre as técnicas que se utilizan no fígado das pantallas para non depender delas.

Subliñan tamén a importancia dos xogos libres, o enloquecimiento para o neno.

A miúdo venden aos nenos como un punto positivo da tecnoloxía para desenvolver a creatividade coa tecnoloxía, pero sabemos que na infancia é importante o xogo libre, tamén o aburrimento. Moitos psicólogos din que o neno necesita emocionar, manipular, ensaiar, e así crea a súa imaxinación, a súa creatividade, a través da experimentación. As pantallas rouban cada vez máis este tempo aos nenos e poden xerar problemas no seu desenvolvemento. No plano da lóxica, teñen dificultades para comprender as razóns das cousas, non fan facilmente a conexión de causa e consecuencia.

Os nenos e nenas din que se aburren e dámoslles máis como almofadas para facer as cousas; é fácil acender unha pantalla, comprámoslles miles de xogos e, ao final, ese tempo para eles non teñen máis tempo para pensar, inventar. Os nenos non necesitan xoguetes para xogar.

Queredes que o proxecto sexa colectivo, e non unha cuestión entre nenos.

Xa hai quince anos e a metodoloxía foi mellorando. Ao principio, as competicións foron inventadas para que os nenos gañasen tantos puntos como puidesen, pero ao final déronse conta de que o facían. Por tanto, houbo que cambiar e foi un gran avance xuntar puntos e facer xuntos o desafío. Jacques Brodeur compara o desafío cun partido colectivo de alto nivel. Preparámonos xuntos, os nosos adversarios son profesionais, será difícil, pero se traballamos xuntos e apoiámonos mutuamente podemos gañar.

Isto funciona ben e conséguense grandes participacións. Participan o 85% dos nenos e nenas.

Este ano houbo máis participantes que nunca. Que fixo o éxito?

A cada vez máis persoas ocórreselle unha importante reflexión sobre a distancia das pantallas. Iso é o que fai o éxito do desafío. As pantallas están en todas partes, vese que temos unha dependencia e que nos custa afastarnos dela. Axúdannos moito na vida cotiá, para traballar, para xestionar a vida. O desafío non está feito pensando en vivir sen pantalla, senón en ver mellor o bo límite; cando somos dominados pola tecnoloxía. Esta fronteira non está nada clara. Non sabemos si realmente estamos a traballar ou si realmente somos de lecer. Todo iso é o que necesitamos discutir, profundar na reflexión.

Esta noticia foi publicada por Ipar Euskal Herriko Hitza. Trouxémolo a Euskadi grazas a licénciaa CC-BY-SA.