A escola Erlaitza de Hendaia xurdiu en xaneiro. Nesta entrada ten dez nenos, e chegou á ventura doutro de xaneiro. Co material pedagóxico Montessori, a presentación na web da escola di que nesa “escola activa” establécese “o neno no centro da pedagoxía”. Maitexa, portadora do proxecto Aintzi, os seus pais e profesora de Erlaitz, resume: “Queremos traer a nosa pinga de auga. Do mesmo xeito que cada un e cada unha de nós, queremos levar a cabo a nosa transformación a nivel educativo”.

Realizara dous intentos anteriores, un en Etxalar (Navarra) e outro en Sara. Pero “os proxectos non estaban suficientemente consolidados, non tiñamos esa casa establecida ou regulada, onde queriamos ir ou como funcionar”, di Aintzi. Saltaron da experiencia asociativa “a título legal” coa escola Erlaitza de Hendaia.

O cadro pedagóxico está fixado na Cornixa como noutras experiencias: está en mans do profesor, xa que nos outros intentos quedou claro que non todos os participantes levaron a cabo na mesma medida nas súas reflexións educativas. “Pero os pais teñen a súa liberdade e o seu lugar neste proxecto”, subliña Aintzi: do mesmo xeito que os dous profesores, os pais tamén están comprometidos a formarse nunha comunicación non violenta para que o ambiente non sexa diferente na escola e en casa.

Escola activa

Ao citar fontes de referencia ou inspiración, Aintzi destaca por unha banda a Rebecca Wild, pedagoga alemá que nos anos 70 fundou unha escola activa en Ecuador nunha mestura de métodos Montessori e Freinet. Doutra banda, o francés Bernard Collot, autor do libro escolar de terceira clase (en francés L’école du 3ème type), máis centrado no método Freinet.

Maitexa Aintzi describe á súa compañeira máis como “compañeira de viaxe” que como profesora: “Nós pómonos e moitas veces estamos nun proceso de observación. Así sabemos o que é un neno e o que máis ou menos necesita”. Non lles impoñen leccións, senón que as propoñen en función do momento: “En concreto, ao longo do día achegámonos ao neno e, cando o vexamos preparado, dicímoslle: ‘Teño ese taller, ou ese xogo, que dis? '”.

Co material Montessori dan especial importancia á época da motricidad e cando é “centrado” proponlle a posibilidade de entrar nunha materia académica. Teñen en conta as diferentes investigacións que se realizan cos nenos e nenas de idades comprendidas na cornixa (entre 3 e 11 anos), que din que é mellor interiorizado aprendendo a xogar co corpo: “Investigouse que si un neno móvese, ese movemento entrará mellor nas leccións”.

O traballo emocional é outro aspecto importante desta pedagoxía. Preguntado polas comparacións co modelo de escola tradicional, o acompañante penétrase nas explicacións do camiño elixido: “Para min o traballo emocional é fundamental, porque a relación é o centro do noso traballo. Iso foi esquecido no outro modelo”. Aintzi fai referencia a unha chamada que fai todas as semanas: comparte con outro profesor que está no modelo clásico “algo que nos emocionou emocionalmente para ver onde non foron satisfeitas as nosas necesidades”. Di que grazas a este labor, axuda aos nenos a “non ser reactivos” ante determinadas situacións. “Cambia a túa forma de ser cos nenos e como acolles as súas emocións; o traballo é moi profundo e para min imprescindible”.

No mesmo planeta

Maitexa Aintzi tamén fai referencia á presenza da presión externa: “Non vivimos noutro planeta. Os pais poden expresar medos e, por suposto, temos esa presión. Sabemos que os nosos nenos serán comparados, que nun momento entrarán sistemas tradicionais”. Así, do mesmo xeito que os nenos e nenas doutras escolas, os nenos e nenas de 7 anos de Erlaitz tamén traballan a lectura. Cunha diferenza: “Para eles non é pesado traballar a lectura. Saben o sentido que ten ler: crecer, comunicarse, deleitarse. Coidamos moito ese pracer”. Algúns nenos, despois da escola, permanecerán no colexio, pero non se pode dicir.

A Cornixa non ten contrato coa Educación Nacional e, por tanto, non pode contar coa axuda do Estado, pero si coa dunha fundación que colabora con esas escolas. Pero non o suficiente para asegurar un salario digno para os obreiros. “Pero o noso obxectivo non era crear un proxecto elitista; queriamos que nos achegasen os que queriamos”, e, como engade Aintzi, “os pais pagan 200 euros ao mes; nas escolas Montessori pagan entre 400 e 500 euros, e nas escolas concertadas o custo é de 700 euros por neno, pagado con grava de todos”, detalla. Con todo, con vinte fillos, os traballadores de Erlaitz terían un salario digno, segundo as súas palabras.

O diñeiro non é, por tanto, a motivación, si había algunha dúbida. Á creatividade infantil, pola contra, están especialmente adheridos: por exemplo, nunca fan fotocopias para colorear, xa que “o debuxo que chegou do neno é moi importante”. A natureza tamén ten un gran espazo, xa que polo menos pasan un día á semana na selva ou nas rocas da costa.

No xogo, ningunha pugna. “Porque a relación é básica”, os xogos cooperativos son prioritarios, xa que foron estudados “serven para traballar a comunicación no cerebro co outro”.