Non ten o Goberno a oportunidade de cambiar e rebaixar o carácter da escola que durante anos recortou? Para argumentar que a escola se manterá a través das novas tecnoloxías, pero que se reducirá a atención presencial aos alumnos? Unha boa carnada para xustificar ante a sociedade esta transformación da escola é que os centros traballen ao máximo as medidas sanitarias que deben cumprir ante a pandemia, porque todos desexamos escolas saudables. Pero o cebo que acompaña a ese aspecto tan apetecible son os recortes: si nas escolas non se fan os cambios profundos que esixe a prevención da COVID, é dicir, descentralizar a macro-escolas, multiplicar o número de metros cadrados destinados ás escolas e o persoal... e ademais, si o Goberno fai recortes nos recursos, o remedio "san" que nos venderán aos cidadáns será reducir a metade de forma da escola presencial, e da outra metade da escola. Así, que os fogares asuman o gasto de sostemento da metade da escola: en infraestruturas (dispoñibilidade de computadores, mesas, cadeiras e demais), en enerxía (calefacción, internet e luz), e en persoal (en horas próximas a estes alumnos).

Sen recursos, os protocolos son trampa

Na escola tamén queremos que se garanta a saúde, e a maioría coincidirá en que hai que tomar medidas para evitar o contaxio da COVID-19 na escola. Pero, que medidas hai que tomar na escola? Iso establecérono protocolos profundamente marcados: os sindicatos denuncian que o inicio de curso non foi consensuado, que o Departamento de Educación non traballou en relación algunha cos representantes dos axentes e que tomou as decisións de forma unilateral. Engaden que os criterios establecidos polo Departamento de Educación son, en moitas ocasións, demasiado xenéricos e que a responsabilidade de definir normas concretas en función da realidade do centro caeu en mans das direccións do centro, polo que piden garantías xurídicas para o profesorado ante posibles conflitos e denuncias que poidan xurdir ao longo do curso. Dado que os protocolos concretos que se encargaron desde o departamento de Educación e que foron desenvolvidos pola dirección de cada centro non son os que foron debatidos e consensuados entre todos os axentes desta escola, poden xerar altibaixos no día a día, xa que ao longo do curso daranse mil casos diferentes. É demasiado tarde para que estes novos protocolos de saúde escolar non se aproben nos consellos escolares por mero trámite, senón que se adapten e acorden tendo en conta a opinión de alumnos e pais? Os cidadáns levamos meses sen decisións ao redor da saúde e a tendencia xeral dos pais foi silenciar; desde o respecto á dedicación e ao labor que se lles caeu aos profesores, calar ante as medidas sanitarias que o centro deu a coñecer. Pero o feito de que non se falou de como conciliar a saúde e a educación non é unha terra firme para un centro educativo ante os problemas que poidan xurdir.

A COVID-19 aumentou os gastos da escola aos fogares que queren garantir os estudos dos seus fillos: nalgúns casos, a necesidade de comprar un computador durante o confinamento, a compra de material completo por cada alumno neste inicio de curso no que non se pode compartir ningún material... Pero as prioridades para repartir diñeiro en casa da Administración da CAV parecen ser outras. E é que o Goberno Vasco non viu a necesidade de aumentar o gasto en educación: se unha pandemia se caracteriza por que moita xente enferma, o normal é que este curso moitos profesores póñanse enfermos, non? Pero o Goberno Vasco non viu a necesidade de ampliar os grupos de profesores das escolas. A pesar de que a medida máis eficaz para evitar a contaminación por COVID-19 é reducir os grupos de estudantes e mantelos ao aire libre, non puxo máis recursos para a remodelación de edificios ou para reducir os cocientes de aula e dar resposta a máis profesores.

Unha escola para todos: o obxectivo duns, o punto de mira doutros?

Se hai que coidar as medidas de saúde sen incrementar significativamente os recursos educativos, como manter a escola? Nagore Iturrioz, membro do sindicato STEILAS, e Lurdes Imaz, membro da asociación de pais e nais EHIGE, subliñaron que as prioridades para a sociedade son manter as escolas abertas e a educación presencial para todo o alumnado.

Acabamos de probar como é unha escola non presencial, no peche: a maioría dos centros escolares tiveron a oportunidade de aprender de forma individual e por computador. Pero iso aumentou enormemente a brecha entre os estudantes segundo a clase social e cultural de cada casa. Moitos alumnos quedaron desconectados sen recibir clases. E todos os alumnos perderon moitísimo na profundidade do traballo dos contidos, na socialización, no apoio emocional... Moitos alumnos perderon unha única comida que teñen asegurada todos os días, e outros moitos perderon o seu único sitio para falar en eúscaro.

Cando non hai máis remedio, non é pouco manter unha clase como a que se pode. Pero, até que punto van condicionar os recortes en educación do Goberno Vasco a posibilidade de que os alumnos reciban clases presenciais? Tamén para o Goberno Vasco é prioritario unha escola presencial, ou máis tentador impulsar unha aprendizaxe por computador que poida custar moito máis diñeiro? Hai marxe de dúbida, xa que en xuño o Goberno Vasco instou as direccións dos centros a desenvolver tres escenarios: O escenario A é o que se puxo en marcha a principios de curso, con todos os alumnos e alumnas cada día na escola; o escenario B, con só a metade dos alumnos e alumnas en clase; e o escenario D, de peche, con todos os alumnos e alumnas en casa. Iturrioz denuncia: "Se o Goberno Vasco non pon os recursos que cada un destes escenarios demanda, ningunha destas tres opcións é real, absolutamente ningunha. Se non pon os medios para garantir a educación presencial (escenario A), obrigaranos a acudir ao escenario B, e é inaceptable que se teña que recorrer a el porque non se puxeron os medios".

Os protocolos que se envían aos centros determinan o número de casos de COVID-19 positivos que suporían o peche dunha aula ou de todo o centro. Con todo, non especifican en que situación pasaría un centro escolar polo escenario A (onde todos os alumnos e alumnas traballan diariamente en clase) ao escenario B (onde só a metade dos alumnos e alumnas traballarían en clase). É o requisito para o paso ao escenario B a distancia de 1,5 metros entre os alumnos? Se así fóra, o responsable da perda da aprendizaxe presencial sería máis a falta de investimento do Goberno Vasco que a pandemia de COVID. Tendo en conta a experiencia de confinamento, a decisión de cambiar de escenario a un centro pode pasar dun día para outro. Iturrioz denunciou que "o Departamento de Educación abriu as clases, pero non está a garantir o ensino presencial, xa que as outras opcións son moito máis económicas".

Coidados ao centro?

Para os pais é evidente que, aínda que o Goberno Vasco e o Goberno de España ignóreno, o feito de que os menores non vaian todos os días á escola suporía un baleiro no seu coidado e educación. Por iso é irritante ver que á hora de expor os escenarios B e D non se expón a necesidade de garantir a atención de todos os nenos en todo momento, nin se mencionan máis recursos para o coidado. Onde estarán os menores que non están a recibir a aprendizaxe presencial na escola? Cada un a soas na súa casa? Quen coidará deles? Quen lles explicará o que non entenderon? Pais e nais que reduzan a xornada laboral fóra do fogar ou que abandonen o emprego directamente (especialmente as mulleres)? Os pais e nais (especialmente as mulleres) que traballarán no teletrabajo sen poder cumprir dúas funcións ao mesmo tempo e cun grao de resistencia psicolóxica? Os avós e avoas máis expostos a esta pandemia? Ou ninguén, e como sociedade estamos a aceptar non coidar aos menores? Estamos a limitar enormemente a posibilidade de estudar aos menores como sociedade? Ninguén, e estamos a aceptar que os menores teñan que pasar cinco horas ao día diante da pantalla e en soidade, en nome da educación e a saúde?

A escola, ademais de ser un espazo de transmisión de contidos, tamén é un espazo de coidado e socialización: é unha contorna máis segura e estable que a casa para moitos alumnos, un lugar para aprender en contacto, onde se poden aprender a coidarse e a axudarse mutuamente, un lugar para aprender a vivir en grupo, un punto de encontro que permite satisfacer as carencias de cada fogar coas posibilidades doutras casas... Se a escola é algo, é un espazo colectivo. Os escenarios B e D expostos polo Goberno Vasco condenan aos alumnos e alumnas á individualidade, á soidade, a ter que limitalos ás posibilidades de cada casa, ademais de non garantir as condicións mínimas de cada casa. É unha sociedade educada na individualidade e nas relacións a pantalla cero o que queremos para o futuro?

Agora é o momento de que pais, alumnos e profesores respondan conxuntamente aos escenarios B e D desde a colectividade: pensar en como se pode garantir o coidado e a educación presencial a todos os alumnos e alumnas colectivamente nos escenarios B e D. Agrupar aos alumnos que non están na escola noutro edificio público? Reunidos nas casas? Por esixencia de profesorado para estes colectivos? A petición do monitor? Organizado polos pais en auzolan para o coidado e o rol de profesor? Aínda que o Goberno Vasco tivese a tentación de interromper as clases presenciais para reducir aínda máis o gasto en educación, polo si ou polo non, os alumnos, profesores e pais e nais deberían ter unha solución colectiva no terreo. Para que o coidado e a educación presencial sexa para todos, non só para aqueles que poidan pagalo.

Hai moitas formas de recortar

O Goberno Vasco ha utilizado até agora as medidas de prevención da COVID para facer fronte aos recortes, que suporían un incremento do investimento. Por exemplo, os alumnos comezaron o curso de forma graduada, como medida preventiva; pero o Goberno Vasco tamén atrasou na mesma medida a contratación das substitucións do profesorado neses niveis educativos que comezaron máis tarde o curso. Como consecuencia diso, miles de profesores substitutos comezarán a traballar a partir do 30 de setembro, polo que este ano cobrarán menos dun mes.

O desenvolvemento da planificación para os escenarios A, B e D requiriu ás direccións e profesorado das escolas innumerables horas; a concreción de como se vai a levar a cabo o protocolo sanitario exactamente no seu centro; a necesidade de garantir o cumprimento destes protocolos en todo momento... e o non incremento do número de profesores e profesoras do centro para realizar esas tarefas que se foron engadindo en moi alta cantidade, é outra forma de recortar.

Outra das medidas preventivas foi reducir o número de alumnos que comen de forma simultánea nos comedores escolares. Pero como non se incrementaron os recursos, moitos centros tiveron que priorizar aos usuarios e moitas familias quedáronse sen acceso ao comedor.

Tamén está en cuestión a posibilidade de realizar actividades extraescolares nos centros porque o Goberno Vasco non puxo máis medios para manter estas actividades cumprindo as medidas de prevención. Imaz lembrou que se puxeron en cuestión as actividades que se realizan nas escolas, pero "de seu, é un espazo seguro, unha escola. As escolas teñen definidos os protocolos e están a cumprir os mesmos, polo que realizar estas actividades fóra da escola aumenta o risco". Se as actividades de tempo libre non se garanten na escola, os que dispoñan de novo diñeiro terán a opción de lecer e coidado, e os demais alumnos non.

Folga o 15?

Os sindicatos e os movementos estudantiis/estudantís han convocado unha folga para o 15 de setembro en Euskadi. Os medios de comunicación que actúan como altofalantes do Goberno Vasco dirán que os pais teñen que ir traballar e que, tras un peche e unhas vacacións, non é o momento de perder un día de clase cunha folga. Os pais e nais que teñen que ir traballar (sobre todo as mulleres) poden preguntarse como llas arranxarán na súa casa este curso se non loitamos por unha escola para todos e todas. Os pais e nais que traballan en casa poden preguntar si están dispostos a asumir o rol de profesor ao longo de todo o curso. Xestionar a falta de clase dun día non parece tan difícil, cando case todos os días temos a oportunidade de ir á escola en cuestión, non?