O Clúster de Sociolingüística e diversas entidades realizaron, durante nove anos, prácticas nesta dirección e compartiron experiencias, vivencias e dúbidas constantemente entre elas. O proxecto utilizou o seu nome de forma pública e, unha vez finalizado, o Clúster decidiu darlle forma a todo este coñecemento e polo a disposición de calquera. Entrevistamos a Asier Basurto, membro do Cluster de Sociolingüística, para que dea explicacións sobre a guía.

Que é a guía jendaurrean.eus?

Pretende ser unha guía práctica para todas aquelas persoas que queiran realizar unha comunicación pública das institucións para unha axeitada xestión das linguas. Ao xestionalo correctamente, nós incluímos dar ao eúscaro un lugar o máis ordenado posible e o máis amplo posible. Cando falamos de comunicación pública estamos a falar do mil acciones que unha organización realiza cara ao exterior. Son necesidades de organizacións de moi diverso tipo, tanto no ámbito dixital como nas redes sociais, e tamén presencialmente en eventos, reunións, reunións amplas, etc., así como en relación coa prensa...

Poden existir mil contextos, mil condicionantes, e tentamos recoller nesta guía algunhas recomendacións e referencias que poden ser utilizadas de maneira bastante flexible. Pretende ser unha ferramenta práctica para persoas con dúbidas e necesidades neste ámbito.

Mencionou ás institucións. Pode servir para movementos populares, asociacións e grupos?

Si, sen dúbida. Escollemos a palabra entidade, sabendo que era difícil escoller para todos os destinatarios. Por exemplo, tamén tivemos en conta os centros educativos. Un caso típico é o das reunións cos pais ao redor da escola. No proxecto en público hase problemático en moitas ocasións este tema: dúas reunións, unha reunión, como recoller os perfís dos participantes, quen o entende, quen non... Como xestionalo. As asociacións tamén celebran moitas reunións deste tipo. Convocar unha ampla reunión e como xestionala? Susurrante, tradución simultánea... É un caso típico, pero as asociacións tamén teñen que ver coa prensa, utilizan as redes sociais...

A guía é válida desde institucións culturais internacionais a universidades, institucións públicas, asociacións, escolas, grandes empresas, pequenas...

Non ofrecestes receitas máxicas, non?

Recollemos recomendacións, claves, referencias... Non dicimos como se deben facer as cousas necesariamente, e menos aínda, “así sempre salgue ben”. Coas nosas recomendacións unha organización decide facelo dunha maneira e outra decide facelo diferente, porque están nun contexto diferente, porque teñen necesidades diferentes... E quizá as dúas leven ben.

Que facer? Como e onde? Estas recomendacións e referencias exponse nos seus apartados 1 a 4. En cada un dos apartados hai unha lista de repaso que pretende responder a preguntas como “pensaches isto?”, “decidiches isto?”. Na nosa opinión, facendo cada un deles, estaremos máis preto de tomar a decisión correcta.

Durante nove anos, a través do proxecto Erabili, diversas entidades intercambiaron experiencias en xestión lingüística. Que conclusión sacastes?

A conclusión principal é que hai que reflexionar sobre estas cousas, si é posible no grupo, tomar decisións, elixir, dedicar tempo, recursos, e si non salgue ben. O que perde nese bo facer é o uso do eúscaro. Si improvísase, si o evento comeza a organizarse e non se pensa como vai falar o portavoz, como se vai a dar a benvida aos asistentes, si antes non se pensa e reflexiona sobre iso, o eúscaro ten pouco sitio. Canto máis se planifica e contrólase, máis se facilitan as decisións en favor das linguas minoritarias. Polo demais, a tendencia é sempre: “é máis fácil...”, “todos entenden...”, “o costume é así...”, e ao final en castelán.

Si ten que vir a unha reunión co que sabe e non sabe eúscaro, mesturado, e si non pensamos niso, como faremos a reunión? “Si todos temos que entendelo, farémolo en castelán”, pero se pensamos e decidimos que imos pór un rumoreo ou que imos utilizar un sistema de tradución, pois así, ou igual traemos a documentación en castelán e entende o oral… pero hai que pensalo antes.

Elaborastes unha guía para axudarvos a tomar decisións. As inquietudes, resistencias, choques... xorden cando se toman e pon en práctica as decisións. Existen recursos na guía para xestionalos?

Por que a guía contén? Este é o apartado 1. Aí está un argumentario para explicar por que unha organización debe traballar ben o uso das linguas na comunicación pública. Aí danse os argumentos para xustificar ben: nós facémolo así e así por isto. A argumentación quere ser unha axuda para cando a organización toma as súas decisións cara ao exterior e tamén para o interior da casa. Por exemplo, para técnicos de eúscaro ou responsables de comunicación que buscan ampliar o espazo do eúscaro e que levan propostas aos espazos de decisión dentro de casa. Outro exemplo é que si unha empresa decide por primeira vez celebrar a asemblea xeral da empresa en bilingüe.

As recomendacións para facer fronte ás resistencias das persoas-e hainas, non hai un apartado expresamente, pero si algunhas claves. Unha é a transparencia e facer explícitas as contas. Anunciar como se vai a celebrar unha reunión: farase en eúscaro e a tradución estará a disposición de quen o desexe. Ou o informe da semana que vén estará en eúscaro e ao final terá un resumo en castelán. Dito de antemán, este tipo de cousas non se toman por sorpresa, e os sustos e desgustos pódense aforrar. É importante falar con antelación.

A segunda conclusión é a adaptabilidad, a necesidade de entender cada contexto, non só copiar a fórmula, senón pensar con quen estás a traballar, para que... Hai que probalos de forma continua e valorar os resultados. Ás veces equivocámonos, á seguinte facémolo diferente: isto hai que preparalo antes, isto hai que pensar máis, aquí fai falta máis diñeiro...

Por tanto , si non se traballa antes, vémonos sometidos á improvisación.

Darei dous exemplos. Nunha ocasión, o organizador da reunión apártase da súa responsabilidade: “Que cada un fágao no idioma que queira”, e hai castellanoparlantes! Pon a responsabilidade sobre quen quere falar en eúscaro; si, fareino no idioma que quero, pero algún non enténdenme.

No outro exemplo, o orador pensaba que a charla o faría todo en eúscaro, aínda que non lle indicaron claramente que o faría todo en eúscaro. E á hora de dar a conferencia, algúns lle dixeron que non entenden o eúscaro, e pedíronlle: “Intercalar idiomas, facer un resumo en castelán…”. Iso é un problema do organizador, non se pode deixar a carga ao orador. Nese momento tes que saber explicar o mesmo nos dous idiomas, facer un resumo? Ou se ata ou non se improvisa. Por exemplo, temos que afacer ás persoas que se inscriben nas charlas a preguntar até que punto entenden, len e fan eúscaro, e en función diso o organizador tomará decisións.