Dígase que a defensa da Escola Pública non atenta contra as Ikastolas nin contra as Escolas Cristiás, nin tampouco reclama máis recursos económicos, persoais e materiais para a Escola Pública. En caso de contraposición, faio ao Goberno Vasco pola repartición neoliberal dos recursos. Esta coincidencia non fai lexítimos os sistemas educativos español e francés; non esquezamos que fóra destes sistemas non hai case ninguén –diría que o exercicio de desobediencia só fano hoxe SEASKA e algúns pequenos proxectos locais–, porque cumprimos o currículo imposto e os criterios de avaliación en centros de diversa natureza, enchéndoos de imposicións. Quedáronnos lonxe as prácticas externas ao sistema, xurdidas na clandestinidade nas casas das nosas avoas.

Devandito isto, creo que é o momento de que cada un de nós e nós, conxuntamente, respondamos a algunhas das preguntas máis potentes. Afortunadamente, tiven a oportunidade de liberar a algúns deles nos debates colectivos que se deron no seo do sindicato LAB:

Que queremos?

Construción do Sistema Educativo propio do País Vasco. Entre outros, soberanista, emancipadora, feminista, plural, inclusiva, antiracista, crítica, gratuíta, laica, cidadá, universal e integral.

A base deste sistema educativo é a existencia dunha única rede escolar que supere o sistema das dúas redes educativas. O que no sindicato LAB denominamos a Escola Pública Comunitaria Vasca, é unha escola autogestionada de barrios e pobos diversos.

Un modelo de publicidade popular, autogestionada, comunitaria e financiada integramente con diñeiro público para toda a cidadanía vasca.

Conscientes de que no camiño de construír un sistema educativo propio e unha única Rede Escolar, teremos que chegar a acordos e tomar as rúas con moitas compañeiras e compañeiros de viaxe, propoño facernos unha pregunta interesante:

Por onde queremos chegar a todo isto?

Se queremos construír algo máis, é evidente que teremos que movernos das nosas posicións actuais, que teremos incomodidades e que non faltarán as contradicións.

A educación foi tamén o punto de partida do conflito político-armado vivido por Euskal Herria, o principal instrumento para un proceso de asimilación. A memoria e o recoñecemento do ocorrido no ámbito educativo son imprescindibles; o recoñecemento ao labor do movemento das ikastolas e o recoñecemento das persoas que desde as Escolas Públicas han traballado por outro modelo.

A miña é a xeración dos que eramos alumnos no conflito que supuxo un proceso de publicidade imposta concreto; sen esquecer o pasado, correspóndenos pór en valor os logros e propor novos camiños. A fortificación nun mesmo, só lévanos a afastarnos do obxectivo de construír outro sistema educativo e un modelo propio.

A pesar de que as resistencias e os logros foron numerosos, especialmente no que se refire á alfabetización da lingua e á transmisión da cultura vasca, as respostas de mediados do século pasado non nos serven para responder as preguntas actuais. Hoxe en día, os modelos de cidadanía e a segregación que xera o sistema atravésannos en cidades, pobos, barrios e escolas, e queremos transformalo!

Como facelo?

Quen queiramos explorar novos camiños a favor doutro modelo educativo e dun sistema propio, deixando fortalezas e cotas de poder, temos que abrirnos un camiño cheo de contradicións e dificultades, como facelo? -Iso é o que quero dicir-respondeu Miguel Strogoff. Neste camiño, non poden faltar as loitas e iniciativas para a adquisición das competencias educativas nas tres administracións que estamos divididas. Sendo parte activa do proceso soberanista de Euskal Herria, construíndo as súas propias prácticas, adquirindo espazos de poder e organizando comunidades críticas. É posible avanzar nesta transición?

Desobediencia ante os sistemas educativos impostos! Cando quixeron aplicar a LOMCE, conseguimos responder como pobo e plantarnos ante as reválidas. Á vez que respondemos as agresións, temos que traballar nas vías de construción dese modelo propio. Deixar de lado os criterios de avaliación, os exames, crear un currículo propio para educar á cidadanía vasca diversa do século XXI e aplicalo de forma local.

Prevención da segregación

Debemos impulsar e esixir medidas eficaces para facer fronte ás segregacións. Debemos superar o modelo de cidadanía neoliberal-patriarcal-racista desde as realidades locais. As nosas comunidades educativas deben ser un espazo de acollida, plurais e inclusivas; non queremos guetos.

Non queremos un sistema que diferencie por lingua, orixe, raza, clase, xénero ou relixión. Por iso, debemos esixir ás redes e escolas financiadas con diñeiro público medidas concretas, ademais de esixir á administración outras políticas: a obrigatoriedade de que as prazas de matrícula viva teñan centros de distinta natureza, esixir ás delegacións territoriais outra organización, que as institucións locais elaboren mapas escolares e completen as mesas educativas, que as mancomunidades e as institucións locais adquiran máis competencias para organizar a educación e que se supriman as cotas nos centros concertados.

Hai que incidir nas comunidades escolares. As escolas deben estar integradas en barrios e pobos, sen modelos gerenciales, con persoal estable e con proxectos sólidos. Impulsando a cohesión popular, reflectindo a diversidade existente na sociedade. A blancura debe volverse incómoda. Hoxe en día parécenos anacrónica e inaceptable a escola que antes distinguía por sexos. Cando a escola que distingue por raza, clase ou idioma –concertada ou público- converterase en anacrónica? Fagamos da euskera lingua de acollida, exigamos a gratuidade da alfabetización en eúscaro e tamén nas escolas, así actuemos cos plans de acollida específicos que require o recurso.

Traiamos tamén ao ámbito educativo as reflexións que desde o movemento feminista de Euskal Herria tentamos desenvolver desde unha perspectiva decolonial. Temos que saír desta situación de confort, non hai avances na comodidade. Hai que facer unha análise crítico do poder, situándoo no sistema de opresiones múltiples que provoca o sistema; hai que abrir unha axenda común, asumindo que somos opresores dos mergullos; debemos asumir a responsabilidade dos privilexios. O sistema non golpea da mesma maneira a unha muller migrante ou abertzale empobrecida.