7:30. Chove. Coincidindo coa convocatoria do movemento feminista de Euskal Herria, hai moita xente ao redor da entrada da Zona vella de Hondarribia, con panos de cores nos ombreiros, para apoiar á compañía paritaria Jaizkibel. Cando se abriu o valo para distinguir ao público do desfile, dirixímonos pola rúa. Cando pasamos o arco de acceso á Rúa Maior, vendo o número de persoas que soben, “nótase que é domingo”, di unha nena –entre quen defenden que “o pobo” está a favor do Alarde excluínte está bastante estendido que son “estraños” os que animan Jaizkibel–.

Este ano non hai murallas de plástico negro, pero os que boicotean o desfile paritario puxéronse bolsas de lixo do mesma cor. Saudar a algún coñecido e colocalo fronte a unha beirarrúa da Rúa Maior: unha moza cunha bolsa de lixo pídenos que nola quiten, mentres eles toman praza desde as 5 da mañá. Fálanos e dinos que tamén ten amigos en Jaizkibel, que veu a velos. “Como comprenderás, con este plástico deume unha nova impresión”, explícolle, e fomos máis adiante.

Os pórticos do Concello están ocupados por representantes políticos e institucionais. Unha novidade: Xabier Ezeizabarrena, presidente do PNV nas Xuntas Xerais de Gipuzkoa, está xunto a outros representantes institucionais da CAV. O ano pasado, Eider Mendoza, que ocupaba ese cargo, tamén viu pasar a Jaizkibel, pero non na Gran Vía que colleu o maior peso simbólico para este conflito. Iso si, no lugar onde tradicionalmente os representantes municipais ven o Alarde, no atrio da igrexa, o alcalde de Hondarribia ten un claro buxán: antes das festas, Jaizkibel manifestou que debería cambiar de horario, respondendo as preguntas dun xornalista. Ao final, el mesmo cambiou o horario para non coincidir coa compañía paritaria.

Atopamos o sitio un pouco máis arriba: xente diferente, pero as mesmas bolsas de lixo. Durante cinco ou seis segundos unha muller de bloque negro gravounos co seu teléfono móbil a aplaudir. Unha das mulleres que está detrás de nós vestida con esa estraña piura non é tan amable como a moza coa que falamos antes. Estívonos rudamente, nun momento púxose a empuxóns e cando un ertzaina pasou ao seu lado pediulle que “os envíe fose” –o axente da policía autonómica ha seguido adiante sen prestarlle a menor atención–. Behar A Sexta, xornalista da cadea española de televisión, achegouse a nós para preguntarlle si quería facer algún tipo de declaración a esta muller que nos gritaba. Deu as costas e a partir de aí puidemos estar máis tranquilos.

Jaizkibel sobe pola rúa Badator: Trátase do desfile máis multitudinario da historia, chegou a ser, segundo algúns, de 1.000 persoas. E, en comparación co ambiente conflitivo do ano pasado, o desfile no que participan mulleres como homes tivo unha acollida moito máis cálida. Porque veu moita máis xente para mostrarlles o seu apoio, e porque os contrarios tamén adoptaron unha actitude máis cálida. De feito, o ano pasado foi un punto de inflexión en moitos sentidos: tras uns anos de desfile máis tranquilo, a persecución contra Jaizkibel viuse estreitada nun chanzo, o que levou a que o debate público prolongouse durante todo o ano en lugar de esgotarse en setembro, ata que se iniciase un proceso de diálogo entre as partes –aínda que nese proceso Jenny Pierce, que mediou, dixo que en agosto se necesitaba máis tempo e suspendeuse a reunión entre quen defenden o desfile.

Tras chegar á Praza de Armas, a compañía paritaria ha volto a descender. Caras alegres, algúns membros da compañía enchéronse de emoción, vimos algunha bágoa. “Nunca o conseguirán!”, di en voz alta a muller que temos detrás. Pero óuvense máis os aplausos e os ánimos de Jaizkibel.

O Alarde non pasa só pola Gran Vía

Cando a compañía máis multitudinaria deste alarde saíu da Parte Vella, fomos á ponte para ir da muralla á Praza de Touros. A ponte é alto e pódense sacar boas fotos ao paso da compañía. Aquí hai unha novidade: Axentes diversos da Ertzaintza. Para que? Pois, como sospeitamos, para quitar as pancartas que nos últimos anos colgan desta ponte con mensaxes a favor de Jaizkibel.

Trátase dunha pancarta que se abriu ao público. “Imos facer, estamos a piques de conseguilo, Gora Jaizkibel!”, di. Os ertzainas apresuráronse a retiralo. É unha marca que as forzas policiais que durante anos non retiraron os plásticos negros prohibidos mostren até que punto o aspecto neutral que algúns pretenden dar neste conflito está situado. E por quen.

Pero tamén hai outras fotos esta mañá. Por exemplo, a dos cidadáns que aplauden Jaizkibel con total normalidade fóra da Parte Vella. Ata que chegan á ermida de Santa María e rompen as liñas, moitos veciños ven cada ano o desfile, sen ningún incidente estraño. A Gran Vía é o último bastión do Alarde discriminatorio e traballan durante todo o ano para preparar a performance que alí se vai a levar a cabo. E como xornalista, dubido que acerte co foco, xa que nesta mesma crónica tamén predominan os feitos da Gran Vía. A pesar do que ocorra o domingo pola tarde na Zona vella, o desfile igualitario percorrerá con normalidade o resto das rúas do pobo. E iso significa que os hondarribitarras xa aceptaron, si non de palabra, implicitamente, que o día do Alarde as mulleres tamén desfilan como soldados. Fai 23 anos que moitos cidadáns non coñeceron outro día de Alarde.

Un político da época da Transición afirmaba que o que é normal na rúa tamén debería ser normal nas institucións. As institucións de Hondarribia, Gipuzkoa e a CAPV tamén poderían aplicar este principio á súa actividade: a mutación que durante anos mostraron ante a compañía paritaria é significativa, salvo na época de Bildu na Deputación Foral de Gipuzkoa, o que deu ás ao Alarde excluínte. E expor este tema como un mero “problema de convivencia”, como fai a Deputación, abordando un problema de fondo, que está en xogo a igualdade entre mulleres e homes.

Pasará o 8 de setembro e quedarán 365 días para que estas organizacións cambien de perspectiva neste tema. Un ano no que os partidarios do Alarde igualitario vivan a festa con menos tensión non cambia todo o demais: unha compañía segue desfilando separada das demais, porque tamén participan mulleres. E si considérase normal, ponse un mal precedente, non só en Hondarribia, senón tamén no resto das zonas que gobernan estas institucións.

Alarde da compañía Jaizkibel.