Si rouboulle a neve, sería / non abandonaría. / Pero así / non habería máis Pireneos… / e eu… / Amaba o Pirineo. Así o di, ou algo parecido, quizá o máis belo virtude da cultura vasca: Joxean Artzeren Piriak Piri. Non estamos nós agora cortando as súas ás de neve aos Pireneos? Non estamos co tempo libre furgoneteo-pirenaico dos fins de semana, facendo o que lle ía a dicir un gore Ruper? : Mata o que queres.

As neves pirenaicas han descendido da mesma maneira que o turismo fosilfriendly das clases medias no Norte Global. En 1950 houbo 25 millóns de viaxes turísticas no mundo, mentres que en 2018 foron 1.400 millóns. Con todo, a mediados do século XIX, 247 hectáreas de glaciario atravesaban estes dominantes, son agora 47 hectáreas. Os vellos alpinistas sorprenderon ás enormes masas de xeo, do tamaño dos edificios, requintados e disgregados, que parecen case á esquerda.

Tiña fume en Navarra en 2022 (oi Baldorba!) E o clima preocupámonos moito da emerxencia, pero cando os primeiros copos caen e empezan a mover os telesillas: Decathlon, cargue o churgo e déixeo ao contacto. Freeee… nos grupos Whatsapp da progresión vasca: “Alguén aos Piris?”

A crise ecosocial ten, por suposto, unha notable clase de brecha: o 1% máis rico, o 50% máis pobre; a metade dos voos franceses, o 2% da poboación. Pero é hora de que nós, occidentais, asumamos a responsabilidade do noso impacto, en lugar de quedarnos no pasivo de sempre “pero é peor”. Ou quizais a gravidade dos ataques de Manda xustifique que eu fale no hostal? Ao contrario, somos capaces de ver o problema estrutural na comprensión da diferenza de dúas escalas e da conexión. E o noso problema estrutural é o capitalismo fósil. E o piricontsumismo fósil, peza e símbolo desta maquinaria, implica:

Por unha banda, converter a atmosfera de todos no noso vertedoiro privado para o pranto dos glaciario. As emisións medias anuais de CO2 por persoa na CAPV son de 8,4 toneladas. Con todo, para manter a temperatura do planeta por baixo dos 2 graos temos un orzamento de 2 toneladas cada un… a min non me saen as contas. Ida e volta desde San Sebastián a Ordesa 200 quilogramos de CO2 (1/10 do orzamento anual e aínda non comezamos a fritir patacas). Si queremos ir queimando gasolina nun catxarro de tonelada e media aos Pireneos de ortziral a domingo, nos nosos recordos, a roubar anacos desas paisaxes nevadas, entón os de mañá non o teñen. E non lles merecen eses picos, os vales verdes de Belagua? Nesta marcha, Euskal Harria é a única nación que queda.

Doutra banda, hai impactos socio-ecolóxicos máis aló do euskocentrismo. Onde están as nosas canteiras de vehículos privados? En Miña. A distribución internacional do capital abre veas no Sur Global, acumula beneficios nas multinacionais e bens de consumo para as clases medias. Consumo de impacto acumulativo. Outra cousa: o guineano queda co buraco, o accionista co xogo de billetes e o occidental co xoguete. Por tanto, un non pode ser internacionalista e acudir ás Pirías todos os fins de semana nun churro.

Pero a cultura neoliberal da furgoneta non é só un impacto material invisible. Trátase da hexemonía, xa que o capitalismo desenvolvido disciplina máis que o consumo de porras. O hiperconsumismo cumpre unha dobre función: vender mercadoría e lexitimar o sistema. Para o caso do furgoneteo: comprar o guapo Volkswagen e a gasolina de Petronor e normalizar o modelo neoliberal da liberdade. Traxectos "low cost" na cidade durante a semana, pero en fins de semana e vacacións como tuboeskape. Esta hexemonía é o que hai que desarticular. Que pobo vai pedir a descarbonización si construíu o seu gozo como unha seda?

(Coche para outra causa crúa. Só unha pregunta: necesítase coche para traballar ou se construíu traballo e vida en función do coche?)

E, por tanto, sen Pireneos? Non axuste! Antes do coche había montañeiros, como antes de Netflix eran os Paraísos de Cine. Necesitamos luxos públicos, autobuses do Pirineo, máis clubs de montañeiros, refacer a comunidade e quizais ir poucas veces ao ano, pero cun tempus diferente. Quizais porque os Pireneos merecen máis respecto e máis tempo. Non acabemos co que queremos!

---

É unha economía que curta ás de neve aos Pireneos e que ten aos paxaros de paso prisioneiros nos invernadoiros de Almería. Pero un pobo que non cuestione o seu modo de vida imperial nunca aceptará transicións ecosociales, nunca adquirirá soberanía.

Gorka Laurnaga