Todos coñecemos os seus rañaceos, nos nosos pobos tamén temos casas longas de 10 a 20 plantas. Nalgúns lugares do mundo tamén hai plantas con máis de 100 plantas. Si estas vivendas ou estas oficinas teñen tantos pés cara ao ceo, tamén por baixo da superficie da terra terán algúns. E é que, por unha banda, necesítanse aparcadoiros para tantas oficinas e, sobre todo, porque as casas desta lonxitude necesitan unhas bases máis sólidas.

Cando queres explorar a evolución do ser humano e buscar información sobre iso, todos os informes comezan polos monos, os primates. Pero a ciencia indícanos outra cousa, que o ser humano ten máis precedentes e que os estudos dos seus xenes lévannos moi lonxe. Temos que considerar a Tximuena como un momento importante de evolución, pero para entender ao ser humano no seu conxunto temos que ir moito máis lonxe.

O ser humano é, sen dúbida, un ser vivo, e o nacemento da vida é tamén un momento moi importante. Mencionamos o momento, pero estes sucesos non se produciron á velocidade do raio, senón en miles ou millóns de anos. Non estaría mal que se dixese que é a vida, si é que se puidese explicar. A maioría din que todo o que fai este ciclo, nace, multiplícase e morre, ten vida. Outros engaden que tamén son importantes a capacidade de obter enerxía, a capacidade de responder a estímulos externos ou internos ou a capacidade de adaptarse a diferentes situacións.

A Terra formouse fai 4.500 millóns de anos e as primeiras células apareceron ao redor dos 3.500 millóns de anos. É evidente que previamente se deu un estado físico-químico probiótico, xa que a vida é consecuencia dun longo proceso. Por tanto, pódese dicir que os elementos necesarios para que a vida se producise estaban aí. Desde o momento en que se produciu aquela explosión de Big Bang? Ou, antes da explosión, había algo no que se chamaba a nada, o baleiro cuántico de enerxía, a enerxía de fondo, a fonte de todo o que existe, algo para crear vida? Responder a estas preguntas é imposible na actualidade e non será fácil no futuro.

Demos unha breve explicación ao que chamamos vida, pero nese esforzo apenas dixemos nada sobre enerxía. Na ciencia cuántica, os científicos que investigan cos elementos da pequeñez e as partículas máis pequenas, cando falan da materia falan da enerxía, e din que a materia non existe, senón que a enerxía. Tomemos un guijarro, coa definición dada arriba, que non ten vida, non é así? Estudemos os seus átomos e os seus compoñentes de partículas: protones, neutróns e electróns. Ou partículas máis pequenas como quarks e hadrones, e descubriremos que nese pequeno pedazo de pedra hai máis movemento que nas colmeas de primavera. Co concepto de vida que temos non podemos chamar vida a esta danza do átomo. Que diaños é entón? Enerxía. Na miña opinión, nunha convicción moi humilde, a enerxía é o elemento máis importante da vida. As moléculas están feitas de átomos e tamén as primeiras células, polo que están cheas de enerxía. Na formación das células os minerais tamén tiveron moito que ver, como o teñen nos nosos corpos. Sei moi pouco de ciencia, pero antes de empezar co que realmente quero explicar, quería dar un pouco de luz sobre estes elementos, talvez tendo en conta que pode pasar o contrario.

Vaiamos, pois, a ese rañaceos que se chama home, e empecemos a falar do home. O ser humano, animado, non comeza cos monos, senón antes da explosión de Big Bang. Crese que tras a explosión xurdiron algúns elementos, como o hidróxeno, o helio, o litio, e máis tarde, para que se producise a vida. Desde as primeiras células até todo o proceso posterior, o ser humano tamén estivo presente. Este sería o piso máis profundo do rañaceos humano. De base máis firme. Sempre fomos. As primeiras células parecen ser vexetais e as primeiras déronse plantas e árbores, por diante doutras células de animais. Sorprendeume ler que un plátano ten unha similitude xenética do 60% co ser humano. Que as plantas, as árbores e os seus froitos teñen moito que ver connosco. Pasamos a outra planta subterránea: animais. Comezamos coas primeiras células protocelarias, os protozoos monoculares, e coas estruturas complexas de moitas células pasamos aos animais máis completos. O noso ADN xenético está relacionado con moitos animais e non só cos chimpancés. Así, un rato ten un 80% de similitude co noso ADN, o gato doméstico de Abisinia un 90%, o mosquito de vinagre un 61%. Un chimpancé ten un 96% de similitude co noso ADN. Refírome á similitude e non á igualdade. Aínda que pareza mentira, as plantas, células e animais que mencionamos son os nosos antecesores, os nosos antepasados, os nosos irmáns maiores. O ser humano non pode esquecerse disto, xa que leva consigo a información xenética dos mesmos. Estas plantas subterráneas do rañaceos do ser humano son moi importantes e non podemos esquecelas. Tamén son parte de nós.

Chegamos á superficie da terra no rañaceos do home. Esta casa non ten ascensor e as bancadas débense subir dunha nunha durante miles e millóns de anos. O ser humano comeza a superar aos poucos a existencia e a conduta do chimpancé e vaise polas sabanas africanas, ergueito sobre dúas pernas, tentando cazar algo. Durante miles de anos foi aprendendo e mellorando e aquel primeiro ser humano Australopithecus superou un par de plantas de rañaceos. Despois viñeron outros homes de distintas ramas, homo habilis, homo erectus, homo neanderthal, etc. Todos desapareceron e os nosos predecesores foron homo sapiens.

Todos estes seres humanos foron subindo aos poucos na agulla da casa, sempre mellorando. É evidente que cada vez tiñan unha cabeza máis despexada e que a medida que subían os pisos no rañaceos, tiñan máis claridade e máis perspectiva. Pero, por outra banda, fóronse afastando da terra e, sobre todo, das profundas bases do rañaceos. O vento cálido e frío da altura abriulles a garganta e empezaron a volverse egoístas, egoístas e solitarias. O desenvolvemento da intelixencia serviunos para subir os pisos da porta de casa, pero esquecemos o que somos e de onde vimos. Ecoloxía, solidariedade, feminismo, coeducación, acollida aos inmigrantes, utilízanse palabras bonitas, pero sen baixarse dos pisos altos da porta de casa.

O rañaceos que somos é todo, desde as bases até onde chegamos. E lembra que aínda non chegamos á cima, imos andando. A maioría estamos a subir e baixando as dúas e tres plantas, virando e virando, porque non facemos avances. Creo que niso estamos.