Esquecín a Txikoria, desaparecida hai tempo do mundo do meu café. Nada máis ouvirme, con todo, viñéronme enseguida o seu agradable cheiro e o seu amargo sabor; antes, o recuncho da memoria que se facía na pota do café na nosa época infantil.

Calquera sabía o que era o café: tostar e moer as sementes da planta de café. Pola contra, custoume moito saber que era o achicoria. A esta pregunta case ninguén respondía, e entre as poucas contestacións non había nada claro. Logo lin e aprendín que era iso do que se engadiu ao café.

A achicoria foi utilizada como verdura e herba medicinal desde tempos inmemoriais. É bo para mellorar a dixestión e estimular o fígado e a vesícula biliar. Por razóns da nosa tía, ela tivo un problema de tripas… Desde entón coñécese máis como café ou como substituto do mesmo. O café é caro, máis aínda no caso de fames negras provocadas por guerras, perdas de colleitas, etc. Moitas persoas tomaron a auga da achicoria buxán como substituto do café. Outros moitos mesturados co café, por suposto para abaratalo. Pero a moitos lle gusta, goza e suaviza o café e engade unha cata especial.

Despois da guerra civil española, para manter a escaseza xeral de alimentos, o achicoria converteuse nun tema valioso; non se podía cultivar en todas partes e de calquera xeito, estaba prohibido: como mostra, en 1958, só as seis provincias tiñan permiso para producir achicoria, entre elas Bizkaia. Para o período de xullo de 1958-1959 autorizouse a Bizkaia a construción de 300 toneladas de achicoria. Quen se dedicaba a facer achicoria naquela época? A gusto coñecería… Para tomar conciencia do tamaño do valor da achicoria, imaxínese o que substituía ao café coa zanahoria (Daucus carota) que se falsificaba ou douraba no século XIX, coa remolacha suletina (Vulgaris 'Mangelwurzel'), coa cortiza de carballo (Quercus spp), a caoba serrín e a de vaca ao forno e o louro (Swietón de vaca e uva louro, co e uva de vaca e louro, co.

Con este continuo ruído bélico que hai agora, coidado, tomamos a achicoria para mellorar a dixestión de todo o noxo que temos que tragar e a ver que tomamos…