É a época dos premios, dos nacionais. Non os Premios Nacionais do País Vasco, desgraciadamente, senón os Premios Nacionais de España e Francia, campionatos, copas de reis e repúblicas estrañas, medallas, títulos, nomeamentos...

Nunha época, os creadores que facían as súas obras en eúscaro non existían para España; non os premiaban porque eran invisibles para el. Como máximo, un cidadán vasco optaba a un premio en castelán. En Lapurdi, Baixa Navarra e Zuberoa a situación é aínda peor, xa que os franceses non admitiron o eúscaro até agora e, por tanto, tampouco teñen en conta a produción en eúscaro. O mesmo ocorría cos creados en catalán e galego. Algún día, os españois déronse conta de que cataláns, galegos e vascos debían integrarnos en España e, en consecuencia, empezaron a premiar a aqueles que creaban nas artes pezas de diferentes idiomas e creaban noutra lingua que non fose o castelán. Non moi a gusto, pero era unha realidade que había que aceptar, porque nós tamén eramos españois. Parece que, por fin, empezaron a apreciar o valor das linguas minoritarias na meseta española. Ou estamos ante un espellismo?

Durante estes días, partidos nacionalistas de Galicia, Cataluña e Euskal Herria, así como partidos de esquerda española, presentaron no Congreso a súa proposta a favor das linguas minoritarias no Estado. Os grandes partidos españois rexeitaron a maioría dos bloques de propostas, e finalmente o Congreso pediu ao Goberno que impulse a oficialidade das linguas. 45 anos despois do fin da ditadura, da instauración das autonomías, chegaron a unha petición de declaración no Congreso. Estes días, tamén no Senado do Estado francés, a petición dun bretón, aprobouse unha declaración en favor das linguas minoritarias. Douscentos anos despois a república da igualdade recoñeceu outras linguas. Cando cheguen para facer algo a esa velocidade, tanto españois como franceses atoparán o eúscaro no cemiterio das linguas, cheo de bágoas e de alegría polos crocodilos.

Con todo, os malos tratos ás nosas linguas nacionais mantense. A República Francesa aínda non ha oficializado as linguas minoritarias, tolerounas “”, pero na administración e na vida pública dominamos o francés, e o prefecto habitual adoita prohibilas ou polas trabas en nome da igualdade. Na monarquía española, a pesar de que as linguas minoritarias son cooficiais nos seus territorios, seguen dependendo das decisións de Madrid. O caso de Navarra é evidente, no ámbito de Lingua Navarrorum non todos os navarros teñen o mesmo dereito en canto á lingua. Moitas veces vimos e oído que cando un concello, unha deputación ou... quixo dar un nivel oficial ao eúscaro en determinados postos de traballo, leis ou normas, presentouse un recurso, presentouse ante os tribunais españois e mostrouse en contra, neste caso en nome da protección dos españois e do castelán. Non creo que os políticos españois/franceses dean algunha vez ás nosas linguas o mesmo nivel oficial que o castelán/francés, nin que deixen de intervir en todo o que se refire ás nosas linguas. Non, polo menos mentres vivamos baixo o seu dominio.

Con todo, nesta época as cerdeiras están en recompensa e aí temos a unha chea de creadores vascos que se achegan a Madrid a recoller os premios españois. A París, quen sabe! En Lapurdi, Baixa Navarra e Zuberoa o eúscaro non ten status algún. De todos os xeitos, como moitos dos vascos de antes ao longo da Historia, tamén agora vanse a levar os premios, as medallas e os halagos dos estraños que outros nos subxugan, mentres españois e franceses seguen pisando o noso pobo e a nosa lingua por lei, pola forza ou por intriga.

Algúns euskaldunes, polo menos, non podemos esquecer a marxinación que sofre e sofre o eúscaro ao longo dos séculos, nin o peche pola forza dos medios de comunicación en eúscaro. Non podemos esquecer o vergoñoso asubío deses encolerizados españois que se movían no mundo da cultura a Fermin Muguruza en Madrid, cando denunciou o peche de Egunkaria. Non creo que un simple xesto poida xustificar a humillación e a opresión que recibiu o eúscaro ao longo dos séculos, sobre todo, porque é un xesto. Alguén verá un paso máis, a metade da botella chea de declaracións ouvidas estes días, pero eu vexo que segue buxán, porque o futuro da nosa lingua segue dependendo da vontade de españois e franceses e a vontade depende do vento. Cando todos os que vivimos en Euskal Herria temos o dereito a decidir todo o que se refire ao eúscaro, pódese dicir que temos a metade da botella chea, xa que a decisión de encher a botella está nas nosas mans, non en mans de ninguén.