Incluso a cidade en xeral ten os seus límites, máis probablemente que os que temos os humanos. As autoridades ditan unha lexislatura completa na eliminación de devanditos límites, eludir, driblemente ou, na medida do posible, xestionalos

Coñecín a palabra gentrificación por primeira vez en 2009, cando estudaba Economía Rexional e Urbana en Sarriko. Neste proceso, a un barrio traballador e degradado da cidade, aproveitando os baixos prezos, acudían persoas de maior nivel socioeconómico (artistas, emprendedores, novos empresarios, universitarios). Posteriormente, rehabilitábase o barrio e desprazábase a outro lugar aos veciños que residían no mesmo. Aprendín este fenómeno como beneficioso e exemplar, porque a situación socioeconómica destes barrios aumentaría. Abriríanse novas tendas e restaurantes innovadores, se visionarían murais e galerías de artistas polas rúas e escoitaríase música de jazz nos "garitos molones". Este fenómeno que estabamos a aprender estaba a producirse nunha zona concreta de Bilbao, concretamente en Bilbao a Vella, San Francisco e Zabala.

Os barrios de clase obreira teñen os seus límites evidentes. A auga pode ser unha delas, física. A auga divide a miúdo unha zona rica nunha zona pobre, como fixo durante moitos anos a Ría de Bilbao (e como segue facéndoo). As autoestradas illan do centro aos barrios periféricos, do mesmo xeito que os ferrocarrís. O propio terreo é o delimitador, con barrios obreiros en zonas empinadas, mentres que o centro é catro. Todas estas limitacións físicas derívanse doutro tipo de limitacións e carencias: illamento, servizos públicos máis precarios, maiores taxas de desemprego, rendas máis baixas, drogas, prostitución... Os barrios que no seu día eran prósperos, cando a industria era a cabeza da economía, asumen o estigma da degradación e, por suposto, convértense nun problema para as autoridades. Os barrios de Bilbao A Vella, San Francisco e Zabala son o exemplo diso.

Augas separadas da Zona vella, illadas do Ensanche por vías férreas e en zona escarpada. O esquecemento, a grave situación socioeconómica e a estigmatización das administracións públicas. Había que facer algo para manter a sincronía coa transformación que se estaba producindo nestes 3 barrios en Bilbao. Xurdiu unha gran oportunidade para investir en inmobles, polo baixo prezo do solo, para renovar edificios existentes ou para construír novos. Alugueres baixos, unha escusa perfecta para atraer novos negocios. Negocios, seguridade. Seguridade, novos veciños. Os novos negocios e os novos veciños, o crecemento dos prezos. Incrementos de prezos, desprazamento de vellos veciños. Pero aínda por riba, o máximo da gentrificación sería a chegada do TAV a Bilbao, co soterramento do ferrocarril e a obra que unificaría Bilbao a Vella e o Ensanche. Non sabemos cando o veremos, pero sabemos que o pagaremos moi ben.

Afortunadamente, polo momento, a diversidade cultural e os movementos veciñais destes barrios mantéñense á forza, apostando pola convivencia entre Bilbao a Vella, San Francisco e Zabala. Con todo, o proceso de gentrificación comezou a abrirse brechas ao redor do Peirao de Marzana: barbas longas pero coidadas, chándales de "tactel" dos 90, roupa vella pero con "estilo" e un elitismo notable. E ese é un dos obxectivos deste modelo capitalista; converter esas brechas en brechas, destruír o carácter de clase dos barrios e fomentar o elitismo económico. Alimentar outra clase de burbullas, burgestar o que era pobre, ata que a bomba se faga grande. E que pasa con todas as burbullas? Pois que nun momento ou outro rebentará.

E iso é o que empeza a suceder nas rúas comerciais máis importantes de Manhattan, en Nova York. Nas rúas, que foron precursoras do fenómeno da gentrificación nos anos 70 e 80, a explosión da burbulla ha ensuciado todas as avenidas, incluída a famosa 5.Etorbide. Os locais comerciais están pechados un tras outro e máis do 20% dos comercios xa están pechos. Á parte disto, desde 1970 a poboación de Nova York aumentou un 3,6%, mentres que nos 15 barrios que se consideran gentrificados a poboación diminuíu un 16%. O crecente custo da terra fixo insosteible a actividade económica e a vida. Ademais, está a producirse unha asimetría económica; a pesar de que se están baleirando os pisos e os locais comerciais, o prezo do solo mantense moi caro, multiplicando este problema.

Si queremos unha cidade economicamente saudable, debemos ter en conta as necesidades das clases sociais. O Bilbao A Vella non é o Soho de Nova York, aínda que para algúns o sexa, e non podemos permitir que o elitismo vaia gañando terreo aos barrios co paso dos anos. O futuro de Bilbao pode ser o presente de Nova York e está nas nosas mans introducir máis aire á burbulla ou enchela de bases máis sólidas. A propia gentrificación, polas súas limitacións.

>>> Este artigo Uriola.eus foi publicado por Aitor Murgia Esteve na web. Trouxémolo a Euskal Herria grazas a licénciaa CC-By-SA.