Tiñas que presentar este disco o 24 de maio na Filharmónica de Berlín, pero debido á situación provocada pola COVID-19, tiveches que presentalo vía streaming. Que acollida está a ter o disco con estes condicionantes?

A verdade é que tiven unha gran sorpresa... pero está a ser estupenda. É un disco moi persoal. Reúne as miñas pezas máis coñecidas nas adaptacións para orquestra de corda e acordeón. Non é mainstream, nin moito menos... pero a miña música chega a máis xente da que chegou. Estou moi asombrado: Fixéronnos unha reportaxe no Telexornal de TVE1 e en Canle 24H TVE; tamén estivemos no “Ollo crítico” de RNE1 e no magacín da mañá de Pepa Fernández; en Catalunya Música e nunha chea de radios de Euskal Herria (Euskadi Irratia, Radio Euskadi, Euskal Irratiak, Arrate, Bilbo, Cantabria....... A maioría dos xornais de Euskal Herria tamén publicaron unha páxina sobre o noso disco (Berria, O Diario Vasco, Gara, Deia, O Correo, Noticias de Gipuzkoa...), así como Diario Montañés, O Norte de Castela... Non me imaxinaba, de ningunha maneira, semellante acollida. Recibimos críticas e palabras moi bonitas. Tamén pechamos algúns concertos para outono, e o da Filharmónica de Berlín poderase facer en marzo. Nesta situación de COVID... era moi difícil imaxinar moito máis antes de sacar o disco.

Supoño que o confinamento para os músicos está a ser bastante duro. Xa estás cunha gran síndrome de abstinencia para actuar en directo?

Moitísimo. Ademais da intención de tocar, tamén está a sufrir un gran golpe económico... Pero bo: sempre hai que sacar o lado bo e estou a aproveitar para compor. Creo que nestas semanas escribín cousas moi bonitas. Tiña que presentar unha nova peza para acordeón e orquestra (que acabo de terminar) en Berlín e ante a imposibilidade de presentala, presentei ao concurso de composicións PIF de Castelfidardo e déronme o primeiro premio xusto o pasado fin de semana. É o festival de acordeóns máis grande e prestixioso do mundo e recibir un premio así... moita sorpresa e alegría. Tamén estou a terminar a extensa obra (de 40 minutos) para coro, orquestra de corda e acordeón de Urretxu a Mundura Iparragirre. Tiñamos que estreala en xuño en Urretxu, pero isto tamén se atrasou. O bo é que estou a ter un pouco máis de tempo para compor. Nunca escribín unha peza tan “grande”: pola lonxitude, pola instrumentación e polo sentimento –nacín a 200 metros da casa de Iparragirre e sempre sentín que lle debía unha homenaxe así–.

Unha das bases do disco é o rico diálogo entre os instrumentos de corda e o acordeón. Que buscaches unindo as dúas?

Eu veño do mundo da música clásica e aínda hoxe son profesor do Conservatorio. Até os vinte e dous anos tocaba case só iso: a música clásica. Logo, tocando con músicos de rock, techno, tango, fado, música celta, flamenco, jazz e outros mundos, abrín moito os ollos e creo que a miña música tamén enriqueceu moito, pero agora, rodeada de instrumentos de corda, quería dar un aire máis clásico ás miñas composicións. Foi, en gran medida, unha volta a “casa” (música clásica).

Abriches o disco coa canción Gernika 26/4/1937. Antes coñeciámosche a versión gravada con Jon Maia e Pitti do disco Ele, Lauaxeta - Lorca, con versións diferentes. En 1994 compuxo esta canción baseada no cadro de Picasso e o bombardeo de Gernika. Que atopará o oínte nesta nova versión?

O componí aos 17 anos e quizá sexa unha das miñas obras máis coñecidas a nivel mundial. Fixen mil arranxos con esta obra. A miña música non está pensada para unha instrumentación concreta e arránxomas facilmente para distintas instrumentaciones. Nesta ocasión, busquei unha versión máis “nobre”, con esa “clase” que lle dá a corda.

O disco ten pezas moi vivas e excitantes, como Galiano en Santiago. Teño a impresión de que cando falamos de música culta a miúdo considerámola algo moi cerebral. Hai demasiados prexuízos nun sentido amplo respecto de todo o que non sexa música que chamamos pop?

Os prexuízos son libres. Cada un temos as que temos, porque as eliximos ou, na maioría dos casos, porque os medios ou contornas que escoitamos transmitíronnolo. Sempre tentei romper prexuízos en todas as partes da miña vida e máis no mundo do acordeón. Sempre tentei facer o que non se espera do acordeón, tocando con este instrumento estilos que normalmente non se tocan. E sobre música clásica... pois entendo ese “prexuízo” que vostede mencionou en gran parte. Porque moitos compositores (e intérpretes) que a miúdo fan música contemporánea esquecen (a miúdo intencionadamente) ao oínte. A miúdo escriben para unha elite (non sempre), unha elite de música contemporánea que dirixe o mundo da música clásica. Eu de mozo era un punqui e sempre tentei mantelo: ao diaño os prexuízos, as elites! Quero pensar que a miña música é “música clásica”, pero está fóra dos canons de “música contemporánea”, é máis aberta, que “calquera” (aínda que non sexa unha formación musical) pode escoitar e gustar.

Por certo, que sentido ten esa clasificación que agora separa a música culta do pop?

Non. É música, é música. Cada vez é máis difícil pór límites. Todos os estilos da música “moderna” (jazz, folk, pop...) veñen da intuición e os músicos que no seu día traballaban ese estilo non tiñan ningunha aprendizaxe, pero hoxe en día é moi diferente. Ademais dos estudos, en todos estes estilos de música pódense atopar artistas que realizan músicas moi desenvolvidas e estudadas. Pór límites é moi difícil. Ao escoitar a miña música, os “puristas” de todos os estilos din: que o folk é jazz, que o jazz é música clásica e que a música clásica é folk. Pero toco en festivais de todos eses estilos, porque estou entre eses tres estilos, creo. Teño como modelo o que no seu día fixo Astor Piazzolla mesturando música arxentina, jazz e clásica. Por suposto, eu non son Piazzolla e nunca chegarei ao seu nivel, pero, en gran medida, o seu estilo ecléctico e aberto si que é a miña dirección.

Que é para Gorka Hermosa Richard Galliano?

Foi discípulo de Galliano Piazzolla, está a facer coa música francesa o que fixo coa arxentina Piazzolla... e ademais tocando o meu instrumento. É un ídolo para min. Aprendín moitísimo a escoitar os seus discos e emocioneime moitísimo (galiñeiro e a miúdo mesmo chorando) cada vez que fun aos seus concertos. Sen dúbida é unha fonte de inspiración para min.

Pareceume unha canción que vai por camiños absolutamente impredicibles, chea de matices, de longo desenvolvemento. E a música culta/popular que comentabamos antes quizá nos ensina algo sobre esa distribución: Actuaron no programa Got Talent de Polonia. Como foi esa historia?

Si... tocando esa peza un mozo, Lukas Gogol, gañou ese programa en Polonia. É unha peza “rara” e sorprendeume moito cando elixiu esa peza para ese momento... e máis cando souben que a gañou. Sempre pensei que a miña música é para “pouca xente”, pero ese momento rompeume moitas das mentalidades que tiña dentro de min e si, dunha ou outra maneira, fíxome darse conta de que a miña música podía chegar a máis xente.

A canción Milonga do vent pareceume luminosa. Temos que entendelo como unha variación da Milonga do vento de Jorge Morel?

Trátase dunha peza entre Milonga e Bossa nova, moi aberta. Ten un punto de inocencia entre melancolía e alegría. Nunca ouvín a Jorge Morel, pero mentres contesto esta conversación estou a escoitar... e pode ter un aire. Como moitas milongas para a guitarra. Quizá o máis nobre sexa a fusión que facemos coa miña Bossa en Milonga e mesturada coas harmonías que Richard Galliano utiliza a miúdo, o aire escuro que conseguimos nas estrofas e que logo se volve claro nos refráns.

É unha homenaxe a Enrike Zelaia...? peza?

O traballo de Enrique ten un gran mérito. Entre 1950 e 1980 foi unha estrela, quizais o primeiro músico que tocou a música vasca dunha maneira virtuosa. E vendeu miles de discos. Recollendo algunhas das melodías que el tocaba e outras miñas, escribín esta peza querendo reivindicala. Graveino no disco Flamenco Etxea ao ritmo da bulería flamenca e tocamos nOs Concertos de Radio 3, en TVE. Ela viuno e chamoume, fíxolle unha ilusión de todo corazón. Despois tiven a oportunidade de tocar con ela esta peza coa banda Haize Berriak de Altsasu e agora fixen unha adaptación para orquestra de corda, dándolle un aire máis clásico.

Vostede é tamén historiador do acordeón, tal e como puido comprobar recentemente os lectores de ARGIA ao ler o artigo sobre Juan Bautista Busca. O instrumento tivo unha gran popularidade nos nosos pobos e cidades no século pasado; hoxe en día, como ve o futuro da súa ferramenta de traballo?

Si, escribín 4 libros e moitos artigos sobre a historia do acordeón e dei conferencias por todo o mundo (China, América do Sur, Europa...) sobre este tema. Encántame a historia e moito máis a do noso instrumento. Desde a súa fundación en 1829 estendeuse rapidamente por todo o mundo: En 1830 chegou a Rusia, en 1836 a Cabul, en 1839 a Nova Zelandia... Enseguida entrou no corazón de todas as persoas do mundo e nos seus folclores. Na primeira metade do século XX foi un instrumento de “moda”. En 1950, en Italia (onde se producen a maioría dos acordeóns), a industria do acordeón chegou a ser a segunda industria de Italia, por detrás da do coche (FIAT). Logo chegaron The Beatles, o instrumento de moda foi a guitarra eléctrica e un gran descenso do acordeón produciuse até finais do século 20. Desde entón mantívose bastante estable en cantidade, pero creo que subiu moito en calidade, entrando noutros ámbitos: conservatorios, música clásica, jazz... e por suposto, mantendo a música popular. Hoxe en día hai máis acordeonistas que nunca en todos os campos e na China, que é o futuro, está moi estendida: hai máis acordeonistas en China que no resto do mundo á vez. Estiven tocando tres veces e é impresionante o número de acordeonistas e sobre todo o nivel que hai. Eu creo, por tanto, que o instrumento ten un futuro prometedor.

Na túa traxectoria musical vese que fixeches de todo: Fuches o primeiro acordeonista que actuou coa Orquestra Sinfónica de RTVE, tocaches en todo o mundo, pero sen esquecer a túa casa, como mostra diso fixestes con Jon Plazaola unha ópera popular en Urretxu-Zumarraga. Nesta procura continua, cal é a seguinte parada?

Tiven moita sorte por tocar con grandes mestres de estilos moi diferentes e por aprender directamente deles. Ao mesmo tempo, sempre tratei de manterme moi preto de Urretxu e si, a Herri Opera da que falades foi enorme: Con Jon Plazaola como protagonista, fomos máis de 700 artistas da localidade, mesturando música, teatro e outras artes. Corrixir este espectáculo foi unha das cousas máis bonitas que fixen. Quizá a máis bonita. Sobre todo por facer con xente do pobo. Sobre as próximas paradas... teño varios proxectos en marcha: recentemente sacamos o disco Atlantia Ë Ria mesturando flamenco, música vasca e música africana; co trío de fusión de jazz Malandro Club temos moitos concertos polo mundo; con Hezurbeltz (con Jon Maia e o guitarrista Pitti) estamos a dar moitos concertos en Euskal Herria; por fin estamos a preparar discos diferentes. Así que me aburro, non me aburro moito (riuse). Véñenme meses moi bonitos, si é que este noxento COVID permítenolo (ri).