Este é o resultado dun proceso que iniciastes hai tempo. En 2012 centrastes a mirada e a reflexión nas dinámicas e a vida interna dos colectivos. De aí saíron o libro e o DVD “Non á pedra que circula”. Agora, puxestes máis atención no contexto e no traballo cara ao exterior.

Cando comezamos a liña de reflexión dentro de Zumalabe, empezamos a reflexionar e debater sobre a vida interior dos colectivos e dos colectivos. Criamos que mirabamos pouco a esa dimensión. Pero logo pareceunos que tamén está aí a dimensión do contexto. Nós falamos de triángulo: é moi importante mirar tanto ao proxecto político como a cada unha das persoas que compoñen o grupo e ao contexto.

Parecíanos que a xente xa nos situaba alí, “os que miran cara a dentro” (ri). E temos outras preocupacións. Ao dar por finalizada esta fase, dixemos: “Imos estudar as formas de loita”.

Tampouco nesta tendencia á diferenciación entre o exterior e o interior maniféstase o noso pensamento binario dicotómico, entendido como dúas dimensións independentes?

Totalmente. Nós facemos fincapé na importancia desa vida interior, porque o que facemos no exterior está condicionado por esa dimensión interna, e viceversa. Quizá así os definamos ou os clasificamos para avanzar, pero non é unha cousa ou outra, están conectados.

No curso 2015-2016 comezastes a chegar a esta dimensión externa. O conflito é unha das catro formas de loita que analizastes.

Xunto con ARGIA realizamos dous vídeos, traballamos as alianzas. Agora sacamos un folleto sobre os conflitos. Discutimos moito entre nós, ás veces non puidemos chegar a acordos, tivemos momentos de bloqueo, pero aí está o resultado.

Cando decidimos traballar as formas de loita decidimos centrarnos nas catro formas: desobediencias, alianzas, conflitos e violencias. Non pensamos que as formas de loita esgótense aí ou que sexan as máis importantes, pero nese momento tiñamos os intereses. Enredámonos no da violencia, non vimos como sacar algo á rúa porque entre nós tamén hai moitos nós que non se soltaron.

Agora sacaron o folleto sobre o conflito. Como entendedes o conflito?

Falamos de conflitos que xorden ao redor das desigualdades sociais que xeran desequilibrios na sociedade. Parécenos que o obxectivo dalgúns movementos populares é xerar conflitos para loitar contra esas desigualdades, para transformar á sociedade. Estamos a falar dese sentido do conflito. Por exemplo, o que se pode crear sobre as condicións de emprego ou o que se está dando sobre o tema dos refuxiados.

Non é unha guía para o conflito, é unha ferramenta para pensar sobre o conflito. Este traballo de reflexión teno que facer cada un dos colectivos.

Facedes unha proposta para “repensar o conflito”.

Hai moitas maneiras de entender os conflitos. Nós entendemos como unha oportunidade para a transformación, non algo que hai que evitar, senón algo que hai aí, un instrumento de loita, que temos que utilizar. Pero se nos ocorreu unha pregunta: “Como facer unha achega que poida ser útil para outros?”. E decidimos plasmar un conflito para tentar identificar as preguntas máis importantes na toma de decisións desde a súa orixe até o seu final. Estes son os que máis nos tocaron a nós, pero cada un terá que adaptarse ao seu ámbito e aos conflitos concretos. Non trouxemos á libraría só as cousas que cremos seguras. Tamén trouxemos dúbidas, que suscitaron un debate entre nós ou que nos fixeron sentirnos incómodos.

Parécenos que ás veces, entre outras cousas, porque estamos a un ritmo frenético, non tomamos tempo para pensar nalgunhas cousas. A algúns de nós, polo menos, pasounos.

Dividistes a proposta en catro apartados

O primeiro sería o punto de partida do conflito, o segundo o proceso ou a traxectoria do conflito, o terceiro é a escalada de conflitos. Non sei si acertamos co termo, pero o que queremos dicir é que nos conflitos hai moitas fases e chamamos escalar a ese paso dunha fase a outra. A última parte é a das consecuencias do conflito. As consecuencias aparecen ao longo de todo o proceso, pero cando un conflito se pecha, péchase, ou cambia de intensidade, é que case tomamos un oco para sacar unhas leccións sobre as loitas que vivimos.

Non queriamos fórmulas pechas, nós non o queremos. Exponse algunhas preguntas para o punto de partida que nos gustaría que nos axudasen a pensar: “Cal é a razón do conflito? En que se basea? Onde estamos? Como son as relacións de poder entre as partes en conflito? Cales son os obxectivos da estratexia? Cal é o contexto?...”. Outras preguntas: “Que recursos temos? Que consecuencias terá o conflito?”.

Centrándonos no proceso e na traxectoria do conflito, expomos máis preocupacións. Expor o conflito en termos que se decidiron unirá á xente? Tamén a longo prazo? De feito, ás veces limitámonos a un curto prazo. É importante reflexionar sobre quen pode participar no conflito e quen non. Xa mencionamos antes que o exterior e o interior están conectados e neste apartado tentamos ter en conta estas dúas dimensións: estas formas de desenvolver o conflito alimentan a nosa cohesión interna ou viceversa? E que repercusións económicas, psicolóxicas ou políticas teñen nos seus integrantes? Noutro nivel, ás veces vimos aos marxinados no centro dos discursos do conflito, pero logo en realidade eses corpos non están aí, e iso preocúpanos. Que non son eles os que están a construír os discursos.

Na construción popular en xeral levamos décadas cun paradigma hexemónico: o conflito é bo a priori . Desenvolveuse nos últimos anos unha visión máis negativa do conflito?

Houbo un cambio, expómolo no folleto. A idea que nestes momentos está moi estendida entre nós é que o conflito é algo que hai que evitar. Nós partimos doutra parte. Entendemos que é unha ferramenta para a transformación, que abre oportunidades. Os conflitos son necesarios para a transformación. É certo que os conflitos tamén tiveron ou poden ter efectos prexudiciais ás veces.

Traballades ou traballastes sobre catro formas de loita: desobediencias, conflitos, alianzas e violencias. Que relación hai entre eles?

Existe vinculación. Por exemplo, cando expomos un conflito, creamos alianzas con outros. Ou non. Pero hai que pensar con quen e en que termos construiremos alianzas, e ao contrario. Con violencia e conflito: no que chamamos escalar, nalgúns momentos parecía que a única forma de escalar o conflito era endurecer a confrontación. Aí tamén se poden repensar algunhas cousas. Hai vínculos entre todas as formas de loita.

Sacastes un folleto que é o resultado dun proceso e o resultado do traballo con outros. Que uso désteslle e que lle daredes de face ao futuro?

O pasado 27 de xuño presentamos o folleto na Kaxilda de Donostia. Puxémolo á venda en varias librarías e pódese descargar desde a web. Quizá fagamos algunha presentación máis.

En calquera caso, consideramos que a proposta debe ter un percorrido propio. En función do que lles pareza a case todos os colectivos, xurdirán novas preguntas. Non é un produto acabado. Gustaríanos saber si achega algo e si non o fai tamén nos gustaría saber.

Que outros proxectos tedes de face ao futuro en Joxemi Zumalabe?

Non sei si faremos nada sobre as violencias. Tampouco sabemos si é o momento de propor algo, ou si ten que facer algunha proposta que sexa a nosa. É difícil falar deste tema neste momento sen caer nas dicotomías de sempre.

Temos na cabeza outras cousas que traballamos desde hai anos, porque as cousas cambiaron moito desde entón. O uso de redes sociais, por exemplo. Que pasa cos debates que se dan nas redes, que tipo de relacións desenvolven, como afectan á vida dos colectivos?

De face ao outono, a nosa intención é facer un par de vídeos máis sobre as alianzas. E logo temos que decidir si imos recuperar o traballo da desobediencia, porque no seu día traballamos algo, ou si imos abordar o tema das redes sociais.