O Garoa é moi coñecido nas montañas. Na xestión pública da antiga montaña, o garo común (Pteridium aquilinum) era un beneficio considerado. Con Otea (Ulex spp.) e xunto coa hojarasca era o primeiro abono. Leña para lume e carbón, madeira de construción, pasto, caza, froitos e cogomelos, auga, mineral... que non dá o monte? Así o recolleu Jean Duvoisin no seu libro de 1858, O libro da labranza ou as conversacións dos dous fillos de pai sobre o cultivo: “Non hai bondade que achegue beneficios netos como a selva”. Esta frase debe ser lembrada a algún xestor de montes e bosques populares actuais... Aos que non ven máis que o beneficio da simple leña miserable. Os que defenden o eucalipto (Eucalyptus camaldulensis e E. globulus) están a plantar crudamente pospolos nas nosas montañas, di cada vez máis xente. Chámaselle plantar mistos porque a mala calidade da madeira destas dúas árbores serve tan só para facer pasta de papel ou escarvadentes, como os mistos, e porque nas montañas son limpos para a cheminea, máis perecedoiros que o piñeiro para o eucalipto. O misto non lles permite ver a montaña.
Pero na montaña hai un helecho. Moito. Cada vez máis abandonados nos nosos prados e pasteiros, así como nas cunetas, etc. Estirando as raíces as garomenas crecen e crecen en todas direccións. Por iso, as esporas que utiliza para reproducirse en lugar de sementes de froitas e flores son moi lixeiras e poden ir moi lonxe do vento. Isto supuxo unha gran expansión do noso helecho común. Hoxe en día pódese dicir que a súa distribución é global.
Hai outras razóns para iso. Os dentes do gando herbívoro non se aproximarán de forma inmediata. O helecho ten compoñentes velenosos, o que lle evitou ser pasto.
Algúns animais comen, con todo, o helecho. Entre nós. A tradición para comer novos brotes de garo é moi estendida no leste de Asia, Xapón, China... En Corea chámanlle “almorzo”, non sei si comen na comida da mañá ou non... Sopas conservadas en sal... Adminístranlle dous fervidos e límpanlle as lixeiras manchas de veleno que contén a puntilla. Os grosos rizomas subterráneos tamén se utilizan para moer e facer pan, mellor dito, e chamábaselles pan do pobre. Son aptos para a fermentación e bebidas alcohólicas como todas as fariñeiras. En Siberia, por exemplo, fan unha especie de cervexa.
Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.
Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]
Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.
Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]
Noizbait. Noiz izan ote zen? Noizbait landareren batek lorea egitea erabaki zuen. Bai, bai, landareek ere erabakiak hartzen dituzte, eta guk maiz ez bezala, erabakiak bete egiten dituzte. Eta loreak sortu zituzten.
Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]
Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]
Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]
Leihatila honetan behin baino gehiagotan azaldu ditugu Ama Naturaren engainuak bere izakiak babestearren. Batzuetan, erle edo liztor itxura zuten euliak ekarri ditugu, beste batzuetan inongo arriskurik ez duten arrisku-kolorazioko intsektuak ere bai (kolorazio aposematikoa... [+]
Gipuzkoako hamaika txokotatik gerturatutako hamarka lagun elkartu ziren otsailaren 23an Amillubiko lehen auzo(p)lanera. Biolur elkarteak bultzatutako proiektu kolektiboa da Amillubi, agroekologian sakontzeko eta Gipuzkoako etorkizuneko elikadura erronkei heltzeko asmoz Zestoako... [+]
Nori ez zaio gustatzen ahuakatea? Ia denok atsegin dugu fruitu berri hori, di-da amaren batean etxekotu zitzaigun. Zenbat urte da ba dendaero ikusten hasi garela? Gure mahaietara iritsi aurretik, historia luzea du.
Udaberri aurreratua ate joka dabilkigu batean eta bestean, tximeletak eta loreak indarrean dabiltza. Ez dakit onerako edo txarrerako, gure etxean otsailean tximeleta artaldean ikustea baino otsoa ikustea hobea zela esaten baitzen.
Administrazio Epaitegiak arrazoia eman dio EH Bilduk Lizarrako plantilla organikoaren hizkutnz profilen aurka jarritako helegiteari.