A noticia que lin hai unhas semanas impulsoume a abordar este tema: a decisión de ETB3 de non alargar o programa infantil de Ene Kantak en ETB3 sorprendeume e sigo sen entendelo, sendo un programa ordenado e axeitado.

Vexo moi pouco a televisión nos últimos anos, e non son un experto en ningún caso. Pero iso non quere dicir que non me preocupe nin me enfade a evolución da televisión pública en eúscaro, e en especial da cadea ETB1, e da situación actual.

E é que coñecemos outros ETB1, non tanto nas décadas de 1980 e 1990, naqueles primeiros anos da televisión vasca. A televisión apostaba polo eúscaro, investindo en contidos en eúscaro, ofrecendo numerosas producións propias ou traducindo películas estranxeiras ao eúscaro.

Por exemplo, as series en eúscaro producidas en Lazkao (Bi eta Bat, Jaun ta Jab, 64, A miña familia e outras bestas, Goenkale, Bentaberri...), os programas de humor (Txiskola, Txoko Latex, Zerbitzua, Hau dá A.U., Wazemank…), as sesións de cine en eúscaro,

Onde quedou todo iso? Que pasou no camiño? Como é posible que despois de superar satisfactoriamente os primeiros anos máis difíciles, prodúzase un declive posterior? Non creo que isto sexa unha cuestión de opinión, porque os datos son moi claros (e graves). O exemplo máis ilustrativo é o das películas en eúscaro: entre 1983 e 1986, ETB emitía todas as películas en eúscaro. Desde entón a situación cambiou moitísimo. De feito, se se observan os datos de decembro de 2023 e xaneiro de 2024, só se emitiu unha película en eúscaro e 86 en castelán. E os datos de maio a setembro de 2022 son aínda peores: emitíronse 130 películas en castelán e ningunha en eúscaro. O programa “A Noite de…” leva 29 anos na televisión, onde se emitiron centos de películas. Todos en castelán. Un dato tan significativo como triste. E non é unha tendencia xeneralizada: en Galicia, TVG emite todas as películas en galego (100%) (estando o PP no mando) e en Cataluña, TV3 tamén ofrece todas as películas en catalán.

O obxectivo inicial de ETB era contribuír á normalización do eúscaro. Ultimamente paréceme que se fixo xusto o contrario:

• Que en lugar de apostar por ETB1 e reforzalo, debilitárono e baleirado de contido, investindo e centrando case todos os recursos en ETB2 en castelán.
• No canto de contribuír á difusión do eúscaro e a achegar ao non vascoparlantes ao eúscaro, terminou obrigando aos vascoparlantes a facelo en castelán. E iso é moi duro. En 2016 tocoume vivir en primeira persoa, cando volvín de participar no Sahara Marathon, porque me chamaron para gravar unha conversación desde ETB, pero só se o facía en castelán. E alí terminamos, na praia de Gaztetape, o presentador vasco de Alsasua, a cámara vasca de Mungia e o tres, ao dar o botón ON, obrigados a facelo en castelán.

Para xustificar a baixada da oferta de contidos vascos, utilizáronse as cotas de audiencia como escusa. Argumentando que a cota de ETB1 é baixa. Pero non se que é antes o ovo ou a galiña… Porque, quizais (seguramente), a redución da calidade dos contidos de ETB1 trouxo unha baixa cota de audiencia e non ao revés.

E non é só cuestión de lingua, senón tamén de referencias nacionais ou culturais. Hoxe en día, nos contidos de ETB está moito máis presente o lugar máis afastado do Estado español que o máis próximo do País Vasco Norte.

Talvez a decadencia de ETB1 sexa un simple reflexo da evolución da sociedade vasca? Unha simple consecuencia do deixamento, pasividade que temos ultimamente co eúscaro? E ocórrenlleme máis preguntas: as audiencias deben guiar a aposta dunha televisión pública? Debería ser a aposta real de ETB competir con ETB2 con T5 ou A3? Até que punto é axeitado (e ético) a subordinación dun servizo público a unha parte (intereses)?

E en canto aos responsables, non podemos “botar balóns fóra”, porque as decisións e a dirección de ETB estiveron en mans dos partidos políticos que gobernaron a CAV nas últimas catro décadas.

Xa é hora de pór fin a esta triste ETB e de empezar a dar a volta á situación de ETB, para que a verdadeira aposta de ETB sexa crear unha televisión digna e sólida para todos os vascos e vascas. Porque en castelán xa hai centos de cadeas máis.

Aitor Irigoien Odriozola