Hai trinta anos, coas mobilizacións rápidas nas rúas de Euskal Herria, puñamos aos franceses un pseudónimo pexorativo: as gabachas. Francia era inimigo dos militantes vascos e, na nosa opinión, sendo os vascos un pobo vello, vivo e loitador, os habitantes deste estado imperialista eran xente reaccionaria e durmida.

Nesta época na que perdemos as iniciativas que levan á revolución no noso país, desde xaneiro pasado, con motivo da reforma de rétalas, os cidadáns franceses de esquerdas volven protestar cada semana. Organizando manifestacións, folgas, bloqueos en pequenos e grandes pobos, centros de traballo, estradas. Resucitouse un movemento social plural, utilizando na desobediencia todo tipo de formas de acción. O último, os lapikokadak, para lembrar que cada vez que un membro do goberno acode á visita non acabaron coa ira do pobo.

Emmanuel Macron e os seus ministros puxeron cóbados en cóbado aos sindicalistas, aos alumnos, aos antigos chaqueteros, á esquerda, aos ecoloxistas, a algúns partidos políticos e a outros. O lehendakari, cos seus métodos e declaracións autoritarias, deu o paso a unha dinámica que en principio parecía tímida. As enquisas de opinión sobre a aceptación de Macrón no arroio de peaxe mostran as zonas máis desfavorecidas do seu sistema. Só o Rei está ferido, polo momento, no Parlamento para soportar unha ampla oposición. Só quedan promesas estériles de defensa, desprezo e policía coa esperanza de que as cousas se relaxen. A crise refírese de dereita a esquerda e en boca das máis pesimistas, un executivo que cada vez se desliza máis cara ao extremo dereito.

Quen se despiden en contra da reforma de rétalas, ademais de facer aflorar as reivindicacións de traballar menos e mellor, pretenden facer fronte á marcha da quinta república francesa, aínda que sexa legalmente, á pretensión dunha elite de impor con imposición e condicións máis graves á ampla maioría do seu privilexio. Hai diñeiro para pagar o déficit de retíraa, entre outros, nos petos de empresarios xigantes amigos dos electos. Xunto co ámbito social, o movemento pola terra está a tomar unha lectura e impulso similar. Os duros fins de semana contra as reservas de auga na aldeíña de Sainte-Soline durante o mes de abril, e o intento do ministro do interior de castigar a coordinación de Soulèvements da terre, os Levantamentos da Terra, moveron as marxes, a contorna ecoloxista arruinado. Tamén aquí, militantes e habitantes de distintos sectores construíron pontes, decidindo que para obstaculizar as intencións dos poderosos hai que ir aos espazos onde se atopan estes últimos. Na práctica, as confluencias e o choque.

Todos os rivais están empeñados e, a día de hoxe, anunciar quen sacará as castañas deste panorama é ficción. Entre as reaccións provocadas por este tipo de terremotos, o debate sobre o uso da violencia adoptou outro estilo. Si por costume concédese máis recoñecemento ás forzas armadas legais e menos aos kale borroka, o cambio de paradigma aparece na sociedade e nalgunhas opinións de prensa, especialmente entre os que participan en manifestacións. A violencia atribúese en primeiro lugar ao Goberno e a resposta dos adversarios a costa do primeiro. Isto non lles dá a luz verde completa a quen queren impulsar os incidentes, si ou si. Nesta táctica, o ferido manifesto de Sainte-Solin deixou claro a quen está a forza e moitos percibiron que a diversidade é fundamental para gañar. A convocatoria recentemente organizada en contra do proxecto de autoestrada Toulouse-Castres trouxo como exemplo unha cita ampla e imaxinativa, na que o ministro do interior esperaba gemas e as plantacións de hortas foron o símbolo da resistencia.

Macron queda catro anos no palacio e, por fin, despois de recibir tantas madeiras, os movementos que se están estabilizando contra a súa política traen esperanzas no corazón, convencidos de que a reforma ten a capacidade de derrubar a reforma real ou polo menos frustrar os seus plans. Non é o Maio do 68, cun número moito máis reducido de folguistas, pero os mozos viven esta secuencia como unha primavera. Convencido de que si en Francia dificúltase o liberalismo tamén deixará pegadas en Europa, como ocorreu no pasado. Unha vez máis, as gabachas dannos a lección.