Non é un libro para expertos, advirte o autor desde o primeiro momento, senón para quen queira saber máis sobre o tema da represión de 1936, "xa que é un libro adaptado desde o meu punto de vista persoal". Pako Sudupe quixo reflectir na súa obra Represión, a cimentación do novo estado franquista (1936-1948), as diferentes situacións que viviron nos territorios vascos.

Presentou o mércores en Gernika-Lumo, acompañados por Pruden Gartzia, membro da Comisión Editorial da UEU. Ademais, o 10 de maio terá lugar en Donostia unha nova presentación no Koldo Mitxelena Kulturunea.

A idea de facer un libro destas características xurdiulle no prólogo de Azkoitia por mor das andanzas do seu pai na guerra, pero di que o principal acicate foi o recoñecemento do marqués de Castellvelle, José Luís Vilallonga. Vilallonga contou sen reparos, ante a cámara, como fusilaba ao dezaseis anos "vermellos" e sacerdotes nacionalistas, e que ademais o facía con boa conciencia.

Estado fascista non derrubado

Na páxina web da UEU entrever a Sudupe sobre a nova publicación e destaca que a memoria é un libro: "Na transición non se derrubou o estado fascista construído polo réxime franquista (...) hai que reivindicar a memoria de quen loitaron contra o levantamento franquista de 1936 e foron vítimas. Cantas películas fixéronse e fanse para denunciar o réxime nazi, e que poucas para explicar como foi unha rebelión fascista. Niso, este libro quere pór un gran".

Entre outras cousas, escribiu ao redor de destacados republicanos que se opuxeron aos fusilamentos dos colpistas de 1936: o avogado catalán Manuel Carrasco; o político navarro Manuel Irujo; o médico valenciano Juan Peset; os anarquistas Joan Peiró e Melchor Rodríguez; e o consmasón Porfirio Smerdou.

Sudupe tamén reflexionou sobre a actualidade dos asuntos da Guerra de 1936 e lembrou que a finais de 2020 200 militares enviaron unha carta ao rei de España Felipe VI, dicindo que a unión española estaba en perigo, e que un xeneral retirado enviou unha mensaxe a un grupo de militares "vinte e seis millóns de putasemes españois fusilados na administración", di: "A herdanza española tamén é notoria nas forzas franquistas nos exércitos.

A Igrexa, militante de Franco

Sudupe falou con rotundidade do papel e a conduta da Igrexa: "A Igrexa foi militante de Franco". A xerarquía apostou claramente pola eregimena. Pero a represión sufrida tamén lle parece importante –segundo algúns datos, 6.832 relixiosos foron asasinados durante a guerra–. Con todo, di que a Igrexa foi fundamental para Franco "o dominio espiritual da sociedade".

"Son consciente de que para algúns é mellor esquecer o tema", conclúe Sudupe na entrevista. "Pero para outros, que non viviron como traxedia, pode ser estimulante e atractivo. En eúscaro, marcou a vida dos nosos predecesores para saber máis deste feito, coñecelo mellor e non esquecelo, posto que as súas consecuencias seguen vivas nunha parte moi rechamante".