A Groucho Marx gústalle Adolfo Muñoz (Mañueta, Álava, 1959); pódese dicir que nos últimos anos levou encima ese famoso «traído madeira, isto é guerra». «Cando é cru, a mensaxe non se pode mollar». Sabe que iso axudou a quen «caricaturizan» á súa imaxe, pero ao mirar atrás non se arrepinte de que «as mensaxes non sexan máis líquidos». «Aquí hai un saqueo, iso é o que conta».

Deixáchelo todo atado e ben atado?

Nós sempre coidamos moito as substitucións. O modelo do sindicato non está en cuestión: seguiremos no contrapoder, iso non se debate nELA. A partir de aí, as nosas normas din que hai que deixar o cargo a partir dunha idade [60 anos]. O obxectivo é que exista a substitución, que se produza e que se traballe.

Estivo moitos anos como secretario xeral, e vostede notou o desgaste. Esta norma chegoulle no momento oportuno?

Bo, non chego ao once anos; José Elorrieta fixo vinte.

Houbo diferentes épocas...

Si. Foron os últimos anos... En 2008, cando asumín o cargo, ninguén pensou que ían chegar a uns anos tan duros. A crise foi dura para todos os militantes, pero nós saímos reforzados. Para nós a crise non terminou, pero a crise fíxonos máis fortes.

A clase obreira durmía profundamente en 2008?

Non o creo. O que pasa é que a crise trouxo unha disciplina dura en todas as políticas, e ademais en toda Europa. Iso foi o de Grecia. E algúns viron unha gran oportunidade para enterrar as políticas sociais, privatizalas, etc., así como para eliminar toda a oposición, incluído o sindicalismo. Aproveitaron o medo para disciplinarse. En resumo, a crise trouxo máis neoliberalismo e autoritarismo.

O Goberno é autoritario?

Aquí non está Bolsonaro, pero o Goberno Vasco aplica un gran autoritarismo a través da revista oficial.

Que título esperas despois de que Mitxel Lakuntza tomase a testemuña: que un líder histórico vaise? Que vai o líder que levou a ELA ao radicalismo?

ELA segue, e ademais con forza. Seguiremos firmes na confrontación.

Preguntaba por vostede, pola persoa.

Unha vez lin a Ortuzar: «É imposible que o que veña sexa peor que isto». Pero na época de Elorrieta dicíase o mesmo. En palabras do secretario xeral, hai unha reflexión colectiva.

As relacións persoais tamén xogan un papel importante.

Pero eu nunca tiven problemas a ese nivel. Tamén estiven unha vez co lehendakari, recentemente nomeado; logo non quixo volver estar connosco. Está a impulsarse unha sociedade clientelista que pon en perigo a propia democracia. ELA non debe nada ao Goberno, é autónoma para criticar. Mire, Urkullu tentou reunirse connosco hai ano e medio, dixémoslle que si, pero demos unha rolda de prensa para criticar os orzamentos e chamounos o mediador para dicirnos que a reunión se suspendeu.

Vaise, pero parece que está en plena forma: o Goberno pon en cuestión a democracia?

Se cren que lle están facendo algún favor nalgún campo, non admiten ningunha crítica. Porque estamos nunha era postdemocrática, e si, a democracia está no colmo.

Antes de ser nomeado secretario xeral xa militaba 30 anos...

Si, empecei aos 17 anos.

Toda a vida no sindicalismo. Quen deu máis a quen: o sindicalismo a ti ou ti ao sindicalismo?

Débolle moito a ELA, incluso como persoa. Tiven tres ámbitos básicos: o primeiro, o dos familiares. Débolle moito á miña parella, que recoñeceu a nosa vida. O segundo ámbito é o dos amigos, grazas aos cales empecei a querer saber máis, en política e en sindicalismo. Entrei nELA en 1976, en plena época de sucesos do 3 de Marzo. Os compañeiros de Cegasa estabamos sempre discutindo.

Tamén vostedes estaban en folga?

Non, en Cegasa non, pero o vivimos todo de cerca, por suposto. Téñoo moi presente. Ese ambiente condiciónache no que vas ser. E iso lévame ao terceiro ámbito: o sindicalismo. Todos os días aprendín algo dentro dELA. Aquí, o saber é un ben socialista.

O poder a miúdo crea dependencia, teme a síndrome de abstinencia?

Non, en ningún caso. Aínda non me xubilarei e seguirei de cerca a actualidade.

Cales foron os mellores momentos nestes 11 anos e cales os peores?

Vivín aos mellores nun conflito laboral cando vin a xente ríndose e chorando porque gañou. Non hai nada mellor. O máis triste é que os traballadores non poidan evitar acudir ao paro. Xa sabes que a moitos lles espera a pobreza. E tamén cando falece un traballador en necesidade.

Vostede é natural de Rioxa Alavesa, de Baños de Ebro. Vas desconectar ao teu pobo de orixe?

Moi poucas veces. Son sindicalista porque o meu pai non tiña viñedos. Se os tivo, non viriamos a Vitoria, non fose traballador na construción. Tivemos unha familia humilde e iso tamén me condicionou.

Es un apaixonado do montañismo. O próximo cume?

Teño unha gran lesión nas costas e agora estou moi limitado. Frecuento o Cirauqui, o pobo da miña muller, e sempre me dirixín á montaña. Pero agora é o momento de coidarme a min mesmo.

Como ve a prensa? Seguro que che fixeron críticas xustas, pero sentiches algunha vez o xogo sucio?

Personalizan a crítica para ser máis eficaces na estigmatización. Somos 100.000 afiliados e temos unha representación do 41%; que estigmaticen iso. Acudiron ás caricaturas e logo saíron das reunións moitos sorprendidos, dicindo que «é unha persoa normal».

Poida que a crueza das túas palabras axude?

A crueza dos problemas e a honestidade son compatibles. Nós nunca insultamos a ninguén, e temos claro que si facemos líquido a mensaxe para que se trage mellor, acabaremos confundindo á xente. Non queremos contentar a todo o mundo.

Evidentemente, as institucións en xeral non están contentas convosco.

Nós non esperamos nada pola dereita. O neoliberalismo e o autoritarismo é o que nos move, e nese grupo incluímos ao PNV. Están a pasar moitas liñas vermellas que os demócratas non deberían pasar.

Que liña?

O decreto de institucionalización do diálogo social, por exemplo, para que os convenios se fagan en minoría co visto e prace do lehendakari... Iso non é a actitude dun demócrata.

Falemos á esquerda. Converterasche no líder que impediu unha alianza estratéxica con LAB?

Non. Nunca se viu toda a capacidade posible da hipótese da alianza entre ELA e LAB. Cando chegamos a Lizarra-Garazi, dixémoslle a LAB que ese pacto era entre clases e que tiñamos que construír un novo modelo xuntos, desde a base social. No cume de Mallabia, en 1999, dixémoslles que, entre outras cousas, tiñamos que falar dunha caixa de resistencia para non competir entre nós. Dous sindicatos, un modelo.

E...

Dixéronnos que se trataba dunha oferta pública de compra agresiva. Logo, dixeron que quen fixemos esa proposta non coñeciamos á esquerda abertzale. E houbo quen dixo claramente que «agora nos toca a nós crecer». Todos criamos que ETA non volvería e LAB prevía que ía crecer moito. Non foi posible a alianza.

Pasaron vinte anos desde entón. Agora tampouco é posible. Vostede fai grandes críticas a LAB e a EH Bildu, parece que está a tratar de aumentar a súa distancia con respecto a eles. Vostedes están enfadados co PNV, pero quizá non tanto, non?

Nós criamos que despois de ETA a esquerda viraría á esquerda, pero neste momento non quere ningún compromiso connosco. Aí está Kutxabank, a negociación dos orzamentos da CAV, a xestión que fixeron en Gipuzkoa, dicir a Navarra o cambio político e social...

EH Bildu e LAB teñen que dicir "amén" a todo o que ELA proponlles para que exista unha alianza estratéxica?

Non, de ningunha maneira, pero a través dos xornais puidemos coñecer a súa postura sobre determinados temas. E é lexítimo a súa actitude, pero tamén é lexítimo que nós fagamos unha crítica sobre o que sucedeu coas iniciativas lexislativas populares. Escoitamos aos dirixentes de esquerdas dicindo que os temas sociais non son rendibles. O PNV dixo á esquerda abertzale que esqueza aos sindicatos se quere entrar nas institucións ou no sistema.

É unha acusación...

A nosa crítica á esquerda abertzale non é unha crítica de desprezo, senón unha crítica de rancor.

Entendo que ELA non ten ningunha responsabilidade se non se pode alcanzar unha posible alianza estratéxica.

Nos contidos do último comunicado que asinamos con LAB non vemos a esquerda política, de verdade.

Pero LAB non é un partido político. As responsabilidades de LAB son de LAB, non?

Pero por iso expliquei de onde vimos. Non vimos o que pode ser unha capacidade da maioría sindical, porque a esquerda abertzale quere acordos de país co PNV. Na esquerda abertzale, algúns responsables din que hai que diferenciar que é o que ten prioridade, e ven aos sindicatos como unha especie de cherpa. Non somos a ambición de ninguén, nós temos intereses propios.

LAB sempre foi a esquerda abertzale e sempre foi o sindicato.

Así é. O sindicato LAB sempre foi parte da esquerda abertzale, e temos que pensar para que queremos a alianza. Non queremos que sexa un instrumento para facer partidismos.

Dio mirando a EH Bildu?

A nós a esquerda abertzale recoñeceunos que o PNV non está a traballar coa perspectiva do dereito a decidir. O PNV di que o que sae do Parlamento de Gasteiz non pode crear problemas en Madrid, porque “non seremos reféns de EH Bildu”, din. Ortuzar saca o peito porque en España nunca tiveron tanta influencia. E Urkullu aparece nos xornais desprezando a mobilización social. Se non está o PNV, por que insistir nese camiño? O obxectivo do PNV é cumprir o Estatuto de Gernika, e está a vender a involución coma se fose unha vitoria.

É hoxe ELA o gardián da soberanía?

Nós non cremos nese intento que está a tentar a esquerda. Fálannos da transferencia de competencias, e logo non se poden facer ofertas públicas de emprego nin subir soldos, porque hai límites en Madrid. A esquerda política pode tomar as súas decisións, pero como LAB é parte diso, tamén vai condicionar a LAB.

Metíchesche de cheo en política. Na negociación colectiva tamén hai diferenzas entre ELA e LAB. Parece que estades máis lonxe que nunca.

Se pomos a precariedade, a pobreza laboral e a brecha salarial na base da acción sindical, temos que ir á forza, xerando conflitos laborais; pola contra non haberá logros. E LAB di que quere folgas curtas e efectivas... Non hai unha bóla de cristal para saber cando vai dar o resultado unha folga. LAB, no seu día a día, parécese máis a CCOO e UXT que a nós. Nós non nos volvemos tolos, a folga non é un obxectivo, senón un medio. Temos profundas discrepancias con LAB e non se van a resolver de inmediato.

ELA contará cun secretario xeral navarro para negociar coas autoridades da CAV. Tamén elixistes Mitxel Lakuntza de face á territorialidad?

Navarra é Euskal Herria. Non nolo preguntaron cando foron biscaíños, guipuscoanos ou alaveses.

Serán, por tanto, de catro territorios, pero aínda non haberá mulleres.

Eliximos á persoa máis axeitada. Con todo, no sindicato tivemos unha gran transformación en canto ao xénero: Dos 36 membros da Comisión Nacional, 21 son mulleres, e máis da metade son mulleres. NELA, as mulleres están a conducir esta evolución.

Esta entrevista realizouna e publicado Berria, grazas ás licenzas libres Creative Commons trouxémola a ARGIA.