Comezaron a traballar a principios de curso. Brayan Altimasberes Alaminos, Gilen Larrañaga Ruiz de Mendoza, Izaro Ariztimuño Montero, Mash Elizalde Etxeberria, Cristina Clemente García e Ainhoa San Emeterio Mitxelena comezaron a traballar na creación da asociación de adultos Loratuz para a materia de adultos vinculada á empresa.

Esa idea, recollida nos informes e no papel, agora quérese levar á realidade. Brayan Altimasberes, natural de Hernani, está a traballar no proxecto, polo que se puxeron en contacto co Concello en busca de apoios para facer realidade o proxecto. Fixeron un oco na Praza Feminista, e aínda que aínda non se concretaron os horarios, están abertos a calquera dúbida e a calquera dúbida para darlles apoio. A través das redes sociais é fácil contactar con eles. Tamén por teléfono: Mash: 638 738 924 / Brayan: 688 877 148.

Sodes os creadores da asociación Loratuz elkartzen. Como vos xuntastes?

Brayan Altimasberes: En todos os niveis existe unha lección de enpresa. Nós estabamos no grupo de eúscaro. Mash en castelán. Pensamos en crear unha asociación. Eu hai tempo que tiña esa idea na cabeza, e aí vía unha gran oportunidade. Na súa clase tamén tiveron a mesma idea, e o profesor pensou que sería bo xuntarse e formar un grupo. Empezamos a falar e vimos que todos tiñamos intención de levar o proxecto á realidade, e así, tomámonos a cuestión máis en serio. Empezamos a facer un traballo máis serio, non só de face á materia, senón para este último obxectivo.

De onde vén o nome?

B.A. : Non foi fácil! Brainstorming, fixemos unha chea de ideas e tivemos a axuda do profesor. A idea inicial foi chamar Loratzen. Pero empezamos a mirar, e vimos que a Asociación Naiz ten un proxecto que ten un nome parecido, e pensamos que tiñamos que cambiar. Así, pensándoo e pensando, saíu Lorando. Ao final, indica que, tras un cambio ou unha transición, che reinventas coma se naceses de novo. Recolle esa sensación e, ao mesmo tempo, a idea de conectar cos demais. Cando estás nunha asociación buscas iso, ver que non estás só. Ao final, porque iso pasa, que estás só. Esa transición fala só, e por iso tamén esa idea de asociación, para conectar cos demais.

Con que obxectivos creastes a asociación?

B.A. : Tanto Mash como eu somos persoas trans, e a transición fixémola bastante sós. Hoxe en día non hai referencias, non hai asociacións, non hai máis que acudir e pedir axuda para coñecer a outras persoas. Por iso pensamos en crear unha asociación, sobre todo, para coñecer a outras persoas que pasaron situacións parecidas, e tamén para axudar aos demais. Para ser referencia, saber que non están sós. Para facerlle ver que hai outros. Que algo é normal e non normal, algo que só lles pasa a eles.

Mash Elizalde: E para dar apoio psicolóxico. Ao final, nesa soidade sentes psicoloxicamente mal, e saber doutras persoas que coñeceron esa transición dáche forza, e moitas veces necesítala. Seguridade. Protección.

B.A. : Tamén se pretende ofrecer axuda legal. Talvez, non de face á creación de leis, como fan outras asociacións, senón máis ben para axudar nalgúns problemas: Si ten un problema co DNI, por exemplo, axuda para saber onde acudir.

Sodes a primeira asociación de adultos, pero dicides que hai outras. Que deficiencias atopastes?

M.E. : A maioría son os que inclúen todo o LGTB e non hai un só para as persoas trans. Libreime.

B.A. : Naiz é a asociación de nenos, adolescentes e familias. Para facer todo isto fixemos un estudo de mercado, e atopámonos de fronte coa asociación Errespetuz. Levo cinco anos vivindo en Bilbao, pero nunca ouvín falar deles. Entón, ao noso entender, teñen un gran buxán. O que máis traballan é facer leis, pero dixéronnos que non reúnen á xente, e aí vimos un gran buxán. Ninguén o coñece, non é un referente para ninguén; tes que estar moi integrado neste mundo para coñecer a asociación. Por tanto, os que empezan agora co proceso, os que están moi perdidos, non saben onde ir. Por iso queremos crear o primeiro punto de referencia.

En que fase estades agora?

B.A. : Terminamos o traballo da escola e agora estamos a terminar o informe. Tamén fixemos unha cita co Concello de Hernani para presentar o proxecto, para conseguir unha residencia; fíxonos un oco na Praza Feminista. E despois, facer publicidade no pobo. Eu traballo nun bar e estou a dar explicacións. Tamén vendemos chapas, estamos a coñecer a xente, e todo se difunde polas redes sociais, por suposto. Aínda que non tiñamos sede, tiñamos intención de presentar a asociación ante a xente para axudala en todo o posible. Aínda non especificamos o horario de oficina, pero os nosos teléfonos están a disposición de todos.

Ao realizar este estudo de mercado, visitastes varias asociacións. Que atopastes?

Izaro Ariztimuño: A maioría eran asociacións LGTB. Fomos a ver que traballaban e vimos que non había nada que observar. Por exemplo, coñecemos á asociación Errespetuz.

B.A. : Tamén estivemos co portavoz de Soy, para que puidésemos ser a base do que eles fan, e eles tamén para coñecer o noso traballo. Á fin e ao cabo, os seus fillos tamén están a crecer. Logo estivemos coa asociación Harrotu, unha asociación navarra. Eles tamén traballan un pouco todo.

Queredes ofrecer formación, apoio... Tedes recursos?

Gilen Larrañaga: Ao principio temos que darlle forma a todo isto, pór unha base, e logo, aos poucos, veremos que servizos despregar.

B.A. : É un plan para o futuro. Si chamásennos agora e désennos unha conferencia, iriamos, pero de momento está bastante no aire. É máis, polo momento, coñecendo casos concretos, intervir niso e, si solicítase axuda, actuar niso.

M.E. : Aínda non como asociación, pero a nivel persoal, eu vou ás clases a contar as miñas vivencias. A idea é ir, explicar quen somos e dar a coñecer as nosas vivencias. Hai xente que está a vivir cousas parecidas, pero non as entende, non sabe por que lle pasa a el, e é moi bo ver a alguén diante de ti que está a contar iso ou algo parecido.

B.A. : Creo que os libros de Kattalin Miner (Moio. Era imposible gardalo. Elkar, 2019) tamén deu un gran paso. En Hernani, polo menos, xa comezou o camiño. É máis fácil achegarme a min, porque me coñecen e porque hai un camiño percorrido, e despois, dirixirme á asociación e difundila.

A Asociación Loratuz creouse entre os alumnos do instituto Leitzaran de Andoain (Gipuzkoa).

Parece que cada vez se fala máis da transexualidad. Cales son as necesidades actuais desta comunidade?

B.A. : A situación mellorou moito. Na asociación Naiz fíxose un traballo impresionante, e é un tema que está moi a lume vivo. Pero sempre se fala dos nenos, e non todos se dan conta ao catro ou cinco ou seis anos ou empezan a percorrer este camiño, e moitos adultos non ven, están escondidos. O dos nenos está moi ben, e está a facer un traballo incrible, aínda que aínda queda moito por facer, pero creo que nos adultos aínda hai máis necesidade. Aínda é un tema oculto nos adultos. Falta visibilizar e dar forza. Facerlle entender que non está mal, que o acepta cando pode, e non cando queira.

M.E. : Tamén falta información. É certo que cada vez se fala máis diso. Moita xente coñece o termo transexual e non o ve como algo malo. Pero tamén é verdade que hai desinformación e, por tanto, xorden rumores, estereotipos que dalgunha maneira incitan ás persoas trans a seguir determinados camiños que non son beneficiosos para nós.

B.A. : Sobre todo, sobre a medicalización.

M.E. : Si es trans, tes que tomar hormonas, operar ou ser así. Iso fainos dano.

B.A. : Conseguir o Cis, chegar ao passing, é dicir, cando hai tantos cambios que non se nota que es trans; conseguir ese obxectivo. E non ten por que. Cada un pode facer o camiño que queira e tomar decisións é libre. Non ten que chegar a ningún sitio. Iso é o que queremos facer entender.

M.E. : Que non hai que dar a impresión de ser home ou muller, porque xa somos.

En novembro fixestes un par de enquisas para recompilar datos sobre a transexualidad. Que recibistes? Sorprendéstesvos?

M.E. : Eu non. Do que recibira esperábase moito. É certo que desa enquisa deducimos que o termo transexual é coñecido, pero había moitas dúbidas sobre as diferenzas que existen entre o feito de ser transexual e o ser transgénero. Por outra banda, foi positivo que as persoas trans dixesen que vían necesario facer isto que estamos a facer; pareceume moi bonito. Realizamos diferentes enquisas para as persoas trans e cis.

B.A. : A través desta enquisa tamén coñecemos a Josu Erkoreka con respecto. Creo que o que máis nos sorprendeu foi a súa forma de responder, a súa actitude. Fomos a coñecelos, dixéronnos que ao principio si tiñan os días de reunión. Pero chegara un momento en que a xente sabía que o que non quería ou non quería era tranquila. Iso sorprendeunos, porque, polo menos, vemos esa necesidade na nosa contorna. Non sabemos si é cousa deles, ou si ocorre alí e aquí non... Están en Bilbao, aínda que traballan para todo ou para máis Euskadi.

Brayan, coñece o caso de Aimar Elosegi. Cambiaron as cousas na última década?

B.A. : O caso de Aimar tamén o mencionei no libro, por casualidade chegoume. Non se sabe nada respecto diso no pobo, pero notei que, no meu caso, a miña aceptación foi máis fácil. Facilitou moito o meu camiño. Hai unha gran diferenza. Non sei si foi só por el, si foi o traballo do transfeminismo, si a realidade actual é diferente... pero nótase unha chea de cambios. Eu deime conta aos 18 anos, ou o aceptei, e vin e deime conta de que no pobo había moita aceptación. Entón decateime de Moio e vin que o traballo no pobo estaba feito. Noutros pobos non sei cal é a realidade. Pero a realidade de Hernani paréceme moi diferente.

M.E. : Eu son de Pamplona. No meu caso, dábame conta, ou máis ben aceptaríao que o notaba, dicir aquí estou e así son, fíxeno aos 17 anos. Pero, naturalmente, eu sabíao antes. Empecei a preguntarlle ao catro ou cinco anos por que eu non tiña esa cosita que o meu irmán xa tiña. E cousas así. Entrei de cheo no estereotipado canon da muller para tentar atoparme. Pero non. Creo que as cousas cambiaron moito. Eu tiven sorte porque os meus amigos estiveron aí nese momento. Pero si que sentín só, porque non coñecía a case ninguén do que era transexual, e foi bastante duro. Agora teño amigos e amigas máis novas que eu, que empezaron co proceso, e as cousas cambiaron moito. Teñen máis facilidades, máis recoñecemento e máis referentes. Con todo, creo que as cousas non están igual en Hernani que en Pamplona. Aquí, coa cuestión do transfeminismo parece que a xente sabe máis. En Pamplona non. Alí temos outra rama do feminismo, e golpéase bastante contra os homes transexuais.

B.A. : Con todo, cando eramos pequenos non se coñecían tantos casos, e coa asociación Naiz está a facerse máis coñecido o tema, os nenos teñen máis liberdade para reivindicar a transexualidad e ser transexuais. Fixéronse moitos cambios e avanzouse moito nese sentido. Pero, insisto, nos nenos, nos adolescentes si, pero nos adultos aínda é moi difícil. Faltan unha chea de referentes entre os adultos.