Horas despois de coñecer o contido do novo decreto, o Consello comunicou a súa valoración mediante nota de prensa. Lembra que o novo Decreto de Normalización do Uso do Eúscaro no Sector Público Vasco substitúe ao de 1997 tras 26 anos, polo que ten unha “importancia fundamental” na administración pública e no proceso de normalización do eúscaro.

O Consello resumiu a situación actual: non está garantido o dereito a relacionarse en eúscaro coa administración, e moito menos o dereito a relacionarse en eúscaro na administración, e ademais a agresión xudicial dos últimos anos puxo en cuestión “o propio status oficial do eúscaro”. O novo decreto debería debuxar un “proceso de transición” que responda a todo iso e garanta o cumprimento destes dereitos: “Con todo, en opinión do Consello, este novo decreto non responde os retos, lagoas e obrigacións actuais da normalización do eúscaro, non ten vocación de salto forte”.

Aspectos positivos e as súas carencias

O Consello recoñece elementos positivos ao novo Decreto. “Entre outras cousas, son positivas a ampliación do ámbito de influencia a todo o sector público, a recepción de unidades administrativas en eúscaro, a posibilidade de establecer a necesidade de realizar o exame en eúscaro nos procesos selectivos, a posibilidade de acreditar mediante exame o nivel de coñecemento do eúscaro ou a posibilidade de establecer perfís lingüísticos asimétricos en función das funcións de cada posto de traballo”, sinalando tamén as deficiencias dalgunhas delas.

Por exemplo, aínda que a incidencia no conxunto da Administración é positiva, en Osakidetza, na Ertzaintza e na Xustiza “teñen as maiores carencias desde o punto de vista dos dereitos lingüísticos” o decreto non comezará a aplicarse até case dez anos. “É dicir, até o ano 2033 o 60% do sector público vasco quedará excluído”. O Consello está de acordo tamén na aprobación de novas formas de acreditación do perfil lingüístico. Até agora só se podía equiparar o título ou os estudos, pero co novo decreto teranse en conta tamén a realización de exames en eúscaro e a avaliación da capacidade de traballar en eúscaro. Pero a realización de exames en eúscaro está contemplada como unha “opción” e non como unha “obrigación”, polo que o decreto “deixa a decisión supeditada á vontade institucional”.

Carencias destacadas

A carencia manifesta do novo decreto é a indefinición dos vencementos, segundo o Consello. Lembra que a vixente Lei do Eúscaro de 1982 recibiu fai 42 anos o “deber” de euskaldunizar a administración, polo que o novo decreto debería establecer os prazos, medidas e medios para logralo. “Unha vez determinada esta meta, habería que prever a data de caducidade do presente Decreto e con iso ir superar a lóxica dos perfís lingüísticos”. Lembra que en 2022 o Consello, xunto cos sindicatos ELA e LAB, presentou unha proposta de euskaldunización da administración vasca durante quince anos. “Hai que ter en conta que nos próximos anos xubilarase a metade dos empregados públicos e que será a xeración máis vasca de todos os tempos a que se incorpore a substituílos. Pero o novo decreto non contempla esta conxuntura”.

O Consello tamén destacou dúas carencias máis. Por unha banda, o decreto mantén o modelo de perfís lingüísticos e o índice de preceptividad. Máis aínda si temos en conta que a agresión xudicial está a baleirar de contido este modelo. Doutra banda, aínda que o Consello valora positivamente a incorporación de novos decretos na administración “o salto da lingua de servizo á lingua de traballo”, denuncia que “non ofrece suficientes recursos e garantías para que así sexa”.

Cambios desde versión orixinal

Finalmente, o Consello expresou a súa “preocupación” polos cambios que sufriu o decreto desde a súa versión orixinal até a que se deu a coñecer hoxe. Segundo o axente, “moitos contidos imprescindibles quedáronse en curso”, mentres que engadiron outros que “xeran retrocesos”.

Algunhas das medidas eliminadas son medidas que priorizaban o eúscaro. O Consello explicou que na imaxe institucional que recollía a primeira versión do decreto daríase “prioridade” ao eúscaro, pero a última versión di que “se impulsará a visibilidade”. Ou ben, a primeira versión que recollía como “requisito” que o eúscaro fose lingua de traballo nas zonas de traballo con perfil lingüístico en eúscaro, mentres que na última fálase de “eúscaro tamén”. “Estes retrocesos son percibidos con preocupación polo Consello, porque reflicte signos de agresión xudicial nos últimos anos”.

Pola contra, o decreto eliminou inicialmente o trato excepcional que teñen os traballadores maiores de 45 anos á hora de acreditar o coñecemento do eúscaro, pero volveuse a incorporar na última versión. Isto é “especialmente preocupante”, di o Consello, “porque, segundo a nova xurisprudencia que se establece no marco da agresión xudicial, esta exención está a estenderse aos casos de interinos, que a pesar de que o decreto establece claramente que a exención só corresponde aos funcionarios titulares do posto”.