O que se achegou o 13 de abril atopou a Azpeitia vestido con pancartas como "Sañu Bizirik", "Mendia aske", "AHT gelditu", "Erdiz bizirik", "Aroztegia gelditu", "Mendietan ez"... Con esta xornada de mobilización celebrada en vésperas electorais vascas, Euskal Herria Bizirik tivo como obxectivo "mostrar un amplo rexeitamento social aos macroproyectos que atacan o territorio e o medio rural".

Ao longo da mañá realizáronse catro talleres paralelos: O feminismo vasco na defensa da Terra; Aterrar as achegas procedentes da agroecología no contexto da crise ecosocial (ver aquí en vídeo); Perda de biodiversidade: causas e consecuencias, en terceiro lugar (ver aquí en vídeo); e Transición enerxética corporativa e megaproyectos.

Ao mediodía reúnense na mesma sala para escoitar a experiencia dun militante aragonés (Plataforma defensa territorio Cincovillas) e galego (Ecoloxistas Galicia Atlantica e Verde).

As charlas, talleres e mesas redondas realizadas ao longo da mañá serviron para informar e reflexionar conxuntamente á cidadanía: Este modelo de transición enerxética que nos venden como único" (esa é a idea que varios relatores destacaron) é eficaz para conseguir os obxectivos que argumentan ante a cidadanía? Que lóxica segue esta transición "pintada de verde"? Os obxectivos das empresas do sector enerxético e dos cargos políticos que se comunican con elas son compatibles coa satisfacción das necesidades dos cidadáns? E como preguntou un mozo do público, "Non nos corresponde pensar como derrubar o sistema capitalista que é a raíz de todos estes proxectos que son feridas para a Terra? Terminarán os macroproyectos doutra maneira? ".

A primeira parte do día foi chea de contidos e durante a comida, máis dun centenar de persoas tomaron forzas coa guapa comida que prepararon os Sañu Bizirik cos granxeiros da zona. Ao longo do día expúxose a exposición artística de defensa do territorio Hamaika zergatik que reúne obras de once ilustradores vascos.

“Este modelo de transición que nos venden como único naceu morto”

Coa pena de elixir un do catro talleres, o que está a escribir entra na Transición enerxética corporativa e os megaproyectos, onde se atopa coa conferencia de Álvaro Campos, amigo do Campo Martintxo da Fundación Sustrai. "Cando dicimos que non a esta transición, non estamos a cuestionar si necesitamos unha transición. O que estamos a dicir é que non queremos así, que necesitamos outro e que esa transición que está en marcha non nos leve a ningún sitio", comezou Campos. E continuou: "Tendo en conta os datos da Axencia Internacional da Enerxía (AIE), non hai materiais suficientes para construír as infraestruturas renovables que serían necesarias para cumprir o que están a expor as axendas de transición. Por iso é unha transición que naceu morta. A mensaxe que transmite a AIE é que cada país garanta os medios necesarios para obter os materiais para a súa transición. Isto abre as portas a un escenario xeopolítico de gran tensión".

Campos explicou que as enerxías fósiles e as renovables teñen características moi diferentes. Sinala que o petróleo é unha "forza condensada", fácil de transportar en barrís e cunha gran capacidade de concentración: "Ten unha gran capacidade de concentración de poder, decisións e beneficios, o que está moi relacionado coa natureza do capitalismo. Creo que non habería capitalismo, sen esa capacidade das enerxías fósiles. Os fósiles permitiron construír unha estrutura socioeconómica globalizada, que ao longo da historia non ten parangón". Como as características das renovables son diferentes, argumentou que isto debería levarnos a "cambiar todo": "Son intermitentes, non podemos decidir cando acender os xeradores de enerxías renovables e a que potencia. Teremos moita menos enerxía e potencia. As enerxías renovables están repartidas polo territorio e son moito máis difíciles de transportar". Pero teñen a vantaxe de ser modulares, escalables. Segundo Campos, isto permite á cidadanía unida para satisfacer as súas necesidades pór en marcha e xestionar os xeradores de enerxía, preto deles e a unha escala á súa medida: "Unha central eólica de 210 metros é só unha forma moi funcional ao capital, pero non a única forma de entender un muíño de vento".

A continuación explica como está organizado o sistema enerxético. No seu esquema na lousa representou aos produtores de enerxía nun lado: "Son moi poucos, 10 a 15 promotores en total. Aos que xa traballaban con fósiles sumáronselles os procedentes da construción e os fondos voitres. Para eles os megaproyectos das renovables son ferramentas financeiras, e o seu obxectivo final, que os discursos din, é que unha gran cantidade de capital convértase en algo maior. E para iso utilizan as fórmulas especulativas tradicionais. Para o capital que está a corrixir a transición é cuestión de canto diñeiro pode sacar e canto máis, mellor". Campos explica que estas empresas verten a enerxía que producen á rede de alta tensión e cóbrana pola cantidade que verten, segundo o prezo da electricidade nese momento.

A rede de alta tensión aparece no centro do esquema debuxado na lousa. Continúa explicando que a rede de alta tensión era pública até 1997, cando se liberalizó e pasou a ser propiedade de Rede Eléctrica de España. Na actualidade, esta organización é privada ao 80% e con control público ao 20%: "Desde a liberalización, sen excepción, o presidente de Rede Eléctrica foi alguén vinculado ao goberno do PSOE ou do PP. Hoxe é Beatriz Corredor, que foi secretaria de Estado de Vivenda na época de José Luís Rodríguez Zapatero", advirte Campos, para sinalar que é unha das principais portas xiratorias. A proposta da Rede Eléctrica de España e aprobado polo Consello de Goberno de España, explica que a capacidade de transporte de enerxía da rede de alta tensión está a incrementarse continuamente: "E iso non ten límites, porque o obxectivo final é xerar beneficios (é unha das empresas máis cobizadas que cotiza no Ibex 35)". Ademais, para que a rede de alta tensión venda enerxía a cada vez máis consumidores, está a traballarse na integración dos mercados europeos, segundo Campos: "O exemplo máis dramático é a interconexión submarina Gatika-Bordeus. Cando se deu a coñecer en 2017 non entendiamos para que querían. Agora vese que queren especializar os territorios e que á Península Ibérica tocoulle ser provedor de enerxías renovables, a pesar de que a rede tan grande ten unha eficiencia moi baixa, porque se perde moita enerxía no camiño".

Volvendo ao esquema debuxado na lousa, sinala que xunto á rede de alta tensión hai subestacións que conectan coa rede de baixa tensión. A esta rede de baixa tensión están conectados os cidadáns e as empresas. Campos lembra que cando liberalizaron o sistema eléctrico, a rede de baixa tensión construída co diñeiro de todos foi "regalada" a Iberdrola. Aduce argumentos para expropiar esa rede ou establecer mecanismos de control, xa que considera que a rede de baixa tensión é clave para unha transición diferente, xa que esta rede abre a posibilidade de que os cidadáns cambien cara á soberanía. Como? Analizando as necesidades e recursos do seu territorio e colocando xeradores de enerxía de pequeno tamaño preto dos lugares de consumo. Pero anunciou que "si empezamos a traballar seriamente nun pobo, a xerar enerxía nel e a verter á rede de baixa tensión, pronto nos dirán que nesa rede non hai capacidade para captar tanta enerxía, mentres se están investindo millóns de euros para aumentar a capacidade da rede de alta tensión. Por que non impúlsase a transición cara a este modelo? Porque aí podemos meter moita xente a producir enerxía e non en macroproyectos". Analizou as conexións existentes entre a soberanía construída desde abaixo e o menor consumo de enerxía, mentres que "nesta transición das corporacións dan unha mensaxe inversa á sociedade, que poderemos seguir consumindo como sempre".

Ensinos desde Galicia e Aragón

Na mesa redonda para compartir experiencias en Aragón e Galicia, a voz de Nery e José Luís escoitou o que están a sufrir estes países. En Aragón producen o 150% da electricidade que consomen, en Galicia hai municipios cun muíño de vento de dous habitantes... Os dous membros que viron coser os seus territorios con macroproyectos renovables explican: "Non é transición, é especulación. O cidadán mira ao proxecto que van facer no seu pobo, pero non pode nin imaxinar que onda vénlle a todo o territorio. Por iso temos que unir loitas e ter unha visión de conxunto".

Nery fala sen bostezos da experiencia galega: "A oposición témola que facer os cidadáns e sen diñeiro. As asociacións beneficiarias de subvencións non son libres, están sempre limitadas. Non estou a mirar aos partidos políticos, porque como moito se van a situar en contra dun proxecto concreto, pero ao mesmo tempo van xustificar un proxecto noutro lugar... Os concellos van dicir que se despide aos militantes "metemos alegacións...", pero non é suficiente: si o concello non quere, nos seus terreos non se fai o proxecto, só teñen que non dar permiso á empresa ou deixar as mensaxes da empresa sen responder. O problema é o diñeiro, por iso entran no trato. E as institucións públicas, en lugar de estar a impor obrigacións ás empresas para protexer a terra, os cidadáns e a biodiversidade, están a volver a flexibilizar as leis ambientais".

Manifestación colorista

A de Azpeitia foi unha manifestación viva: na lista dos 84 axentes adheridos e nas numerosas pancartas que sacaron á rúa observouse que as loitas entre os diferentes macroproyectos, moitos deles locais, están a sumarse.

A rede Euskal Herria Bizirik reúne un amplo perfil de cidadanía. Din que "desde os baserritarras até a academia". Moitas destas persoas uníronse nun primeiro momento a un grupo para facer fronte a un macroproyecto que queren construír na súa contorna, no que tiveron que empezar a ler o proxecto, a vestirse na información técnica, a completar as alegacións para afrontar o proxecto... pero "unha vez recibido o zaplasta inicial, fóronse formando e adquirindo unha visión xeral", explican algúns militantes. Entre todos está a tecerse e reforzando o discurso. Critican o sistema capitalista que pon en perigo a Terra e promoven a transición cara a outro sistema que faga que a Terra sexa habitable para todos: "Podemos chamarlle decrecimiento, localización, soberanía, resiliencia... pero tecnicamente é posible desenvolver modelos", escoitouse nun dos talleres.

Exposición completa de dúas conferencias da mañá